Pisum sativum - κατσούνι

Άνθος από κατσούνι (Pisum sativum) σε φωτογραφία του Γιάννη Γαβαλά από την Ηρακλειά

Ένα από τα προϊόντα της Αμοργού που ξεχωρίζουν είναι το κατσούνι, από το οποίο παρασκευάζεται η περίφημη αμοργιανή φάβα. Χλωριδικά το κατσούνι ανήκει στην μεγάλη υποοικογένεια των ψυχανθών (LEGUMINOSAE,) που περιλαμβάνει την σόγια, την φακή, τα φασόλια, τα ρεβύθια κ.α. Πιστευόταν ότι προέρχεται από μια μορφή λαθουριού (Lathyrus sp.), ίσως γιατί η πιο γνωστή φάβα της Σαντορίνης προέρχεται από λαθούρι (Lathyrus clymenum). Πρόσφατες έρευνες του Εργαστηρίου Φαρμακογνωσίας και Χημείας Φυσικών Προϊόντων της Φαρμακευτικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών έδειξαν ότι το κατσούνι αποτελεί μια ποικιλία του αρακά (Pisum sativum). Η δημιουργία αυτής της σπάνιας ποικιλίας είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιας επιλογής και εξέλιξης (από την προϊστορική ήδη εποχή) που συνέβη και συνεχίζεται μόνο στην Αμοργό και από το 1850 σε Δονούσα, Σχινούσα και Ηρακλειά.

Κατσούνι ονομάζεται σε πολλά νησιά του Αιγαίου ένα είδος μαχαιριού ή δρεπανιού, που έχει σχήμα ημισελήνου. Από αυτό το αγροτικό εργαλείο θερισμού ή από την μορφή της κάψας που περικλείει τα σπέρματα, πήρε το όνομά του και το φυτό, από το οποίο παράγεται η αμοργιανή φάβα. «Κατσούνι» είναι και το όνομα πολλών παραλιών σε νησιά του Αιγαίου (Ρόδος, Σαντορίνη, Ψαρά), που έχουν παρόμοιο ημισεληνοειδές σχήμα.

Pisum sativum

Lathyrus clymenum