Hemidactylus turcicus

Κάψαλα 10/04/2021

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

O Hemidactylus turcicus είναι συνηθισμένο ερπετό που πολύ συχνά συναντάται ακόμα και μέσα σε πόλεις. 
Κοινό όνομα: σαμιαμίδι.
Ειναι νυκτόβιο και ευκίνητο ερπετό του οποίου τα δάχτυλα λειτουργούν σαν βεντούζες αλλά φέρουν και νύχια, πράγμα που το καθιστούν εξαίρετο αναρριχητή. Το δέρμα του είναι ημιδιαφανές ενώ τα χρώματά του είναι σκουρότερα κατά την διάρκεια της ημέρας. Τρέφεται με μικρά αρθρόποδα και συνήθως παραμονεύει για έντομα που προσελκύονται από φώτα.  Πρόκειται για ερπετό από τα ελάχιστα που παράγουν ήχους. Οι ήχοι αυτοί μπορεί να ποικίλουν ανάλογα με τις διαθέσεις του ερπετού. 
Ετυμολογία:
Hemidactylus < ημι (μισό) + δάκτυλος.

Anthemis werneri

φωτογραφία Θανάσης Παπανικολάου

Η Anthemis werneri (Stoj. & Acht. 1941) είναι ενδημική του Αιγαίου.
Στην Αμοργό αναφέρεται από την Μικρή Βλυχάδα των Θολαριών.
Βιότοπος: αμμώδεις και βραχώδεις παράκτιοι βιότοποι, σε υψόμετρα 0-50 μ. Συχνά σε μικρές νησίδες. 
Άνθιση: Απρίλιος μέχρι νωρίς τον Ιούνιο.
Ετυμολογία
Anthemis < ανθεμίς (< άνθεμον), όνομα που χρησιμοποιεί ο Διοσκουρίδης για το χαμομήλι.
werneri < αφιερωμένη στο Αμερικανό βοτανικό William C. Werner (1851-1935)

 

Pimpinella peregrina

φωτογραφία Γιάννης Κοφινάς

Η Pimpinella peregrina (L. 1753) είναι μεσογειακό είδος με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: βραχώδεις και χαλικώδεις θέσεις, θαμνότοποι, παλιά χωράφια, διάκενα δασικών εκτάσεων σε υψόμετρα 0-1250 μ.
Διετές φυτό με ύψος 30-80 εκ. Κατώτερα φύλλα πτεροσχιδή με 2 ή 3 ζεύγη φυλλαρίων. Σκιάδιο με 25-40 εκ. Καρποί τριχωτοί.
Άνθιση: τέλη Μαΐου - μέσα Αυγούστου ανάλογα με το υψόμετρο.
Ετυμολογία:
Pimpinella < [1] bipennella / bipennula υποκοριστικό του bipennis διπλός, δίστομος ==> για να δείξει την διάταξη των φυλλαρίων σε ζευγάρια - [2] pampinus βλαστός ή φύλλα της αμπέλου ==> επειδή της φύλλα της μοιάζουν μ΄ αυτά της αμπέλου.
peregrina = ξένος, εξωτικός ==> με την έννοια της περιπλάνησης, κάτι που είναι εδώ κι εκεί, περιπλανώμενο.

 

Onopordum illyricum subsp. cardunculus

Κατάπολα (Μουντουλιά) 23/04/2021

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Το Onopordum illyricum subsp. cardunculus [(Boiss.) Arènes 1942] είναι φυτό της Ανατολικής Μεσογείου και κυρίως γύρω από το Αιγαίο. Το Onopordum illyricum (L. 1753) και το υποείδος του cardunculus δεν αναφέρεται από τις Κυκλάδες. Το αναφέρουν όμως μόνο από την Αμοργό οι B. Biel & Kit Tan στο πρόσφατο βιβλίο τους «Η χλωρίδα της Αμοργού» & "Flora of Amorgos"  (έκδ. Μουσείο  Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας 2020 & 2021).
Τοπική ονομασία: γαϊδουράγκατθο.
Φυτό διετές με ισχυρό βλαστό 60-150 εκ., πολύ αγκαθωτό.
Βιότοπος: χέρσες τοποθεσίες.
Φύλλα πτερόλοβα, αγκαθωτά.
Ανθοφόρα κεφάλια μέχρι 6 εκ. με βράκτια κοντύτερα από τα ρόδινα ανθίδια.
Ανθίζει από τα τέλη Απριλίου.
Ετυμολογία:
Onopordum < όνος + πορδή ==> υποτίθεται ότι προκαλεί εντερικές διαταραχές στα γαϊδουρια που το τρώνε = Ονόπορδον.
illyricum < Ιλλυρία, αρχαία περιοχή της Αδριατικής = ιλλυρικό.
cardunculus < carduus, αγκάθι = ακανθίδα, ακανθίσκη (ή φυτό παρόμοιο με γαϊδουράγκαθο).

 

Merops apiaster

Αιγιάλη Μάιος 2019

φωτογραφία Απόστολος Χριστόπουλος

Ο Merops apiaster είναι τακτικός μετανάστης. Εμφανίζεται περί τα τέλη Μαρτίου και ο βασικός όγκος των πουλιών εμφανίζεται στο δεύτερο δεκαήμερο του Μαΐου. Το φθινόπωρο το κύριο πέρασμα προς τανότια γίνεται το δεύτερο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου.

Επιστημονικό όνομα: Merops apiaster.
Ελληνικό όνομα (ΕΟΕ): μελισσοφάγος.
Ετυμολογία:
Merops < μέροψ (μέροπος).
apiaster < apis μέλισσα.

Γράφει σχετικά ο Αριστοτέλης:
«Περὶ μὲν οὖν τῶν πελαργῶν, ὅτι ἀντεκτρέφονται, θρυλεῖται παρὰ πολλοῖς· φασὶ δέ τινες καὶ τοὺς μέροπας ταὐτὸ τοῦτο ποιεῖν, καὶ ἀντεκτρέφεσθαι ὑπὸ τῶν ἐκγόνων οὐ μόνον γηράσκοντας ἀλλὰ καὶ εὐθύς, ὅταν οἷοί τ' ὦσιν· τὸν δὲ πατέρα καὶ τὴν μητέρα μένειν ἔνδον. Ἡ δ' ἰδέα τοῦ ὄρνιθος τῶν πτερῶν ἐστὶ τὰ μὲν ὑποκάτω ὠχρόν, τὰ δὲ ἐπάνω ὥσπερ τῆς ἁλκυόνος κυάνεον, τὰ δ' ἐπ' ἄκρων τῶν πτερυγίων ἐρυθρά. Τίκτει δὲ περὶ ἓξ ἢ ἑπτὰ ὑπὸ τὴν ὀπώραν, ἐν τοῖς κρημνοῖς τοῖς μαλακοῖς· εἰσδύεται δ' εἴσω καὶ τέτταρας πήχεις.»

Orlaya daucoides

Η Ορλάια η δαυκοειδής [Orlaya daucoides (L.) Greuter 1967] είναι φυτό της Μεσογείου και της Δυτικής Ασίας, με εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.
Βιότοπος: φρύγανα, παλιοί αγροί, ξέφωτα, λιβάδια σε υψόμετρα 400-2000 μ.
Φύλλα δις ή τρις πτεροσχιδή. 
Πέταλα λευκά, τα εξωτερικά πολύ μεγαλύτερα, δίλοβα. Καρπος ωοειδής, αγκαθωτός.
Ανθίζει Απρίλιο - Μάιο.

Ετυμολογία:
Orlaya < γένος αφιερωμένο στον Ρώσο βοτανικό Johann Orlay (1770-1827)
daucoides < daucus (λατιν.) < δαύκος  + είδος = δαυκοειδής.
daucus < δαύκος (Διοσκουρίδης & Θεόφραστος) -  το καρότο.

Chalicodoma parietina

Χώρα 07/04/2021

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Η Chalicodoma parietina είναι αγριομέλισσα που ζει μοναχικό βίο. Κάνει την φωλιά της σε τοίχους ή σε υποκατάστατά τους με λάσπη, εξ ού και το επιστημονικό της όνομα.

Τα αρσενικά άτομα είναι αποκλειστικοί επικονιαστές της ορχιδέας Οphrys ferrum-equinum που έχει κι αυτή σκούρο χρώμα και είναι κοινή αλλά με ιδιαιτερότητες στην Αμοργό.

Ετυμολογία:
Chalicodoma < χάλιξ (χάλικος) + δόμος.
parietina < paries (-etis) τοίχος = του τοίχου.

Mesembryanthemum nodiflorum

Το μεσημβριάνθεμο το κομβανθές (Mesembryanthemum nodiflorum, L. 1753) είναι μεσογειακό φυτό. 

Φύεται σε παραθαλάσσια ενδιαιτήματα, στην Νότια και την νησιωτική Ελλάδα. 

Ανθίζει από τον Απρίλιο.
Ετυμολογία:
Mesembryanthemum < μεσημβρία + ανθέω (επειδή ανθίζει το μεσημέρι) // < μέσος + έμβρυο + άνθεμον, κατά τον Λινναίο, επειδή η ωοθήκη με το έμβρυο του σπέρματος βρίσκεται στο κέντρο του άνθους.
nodiflorum < nodus (λατιν.) κόμβος, κόμπος, όζος, άρθρωση = κομβανθές, με άνθη στους κόμπους - όζους των βλαστών.

Micrommata ligurina

Χώρα 04/04/2020

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Μεσογειακή αράχνη που εξάπλωσή της φθάνει ως την Κεντρική Ασία.
Ετυμολογία:
Micrommata < μικρός + όμμα (μάτι).
ligurina < Liguria, αρχαία περιοχή στην ΒΔ Ιταλία (σημερινή Γένοβα) και ΝΑ Γαλλία (σημερινή Νίκαια).

Arum maculatum

Το Arum maculatum (L. 1753) είναι ευρωπαϊκό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα εκτός της Κρήτης. Στις Κυκλάδες αναφέρεται μόνο από την Αμοργό και που σ' αυτήν είναι σπάνιο με θέσεις στον Κρίκελο.
Βιότοπος: ορεινά λιβάδια, φαράγγια, διάκενα φυλλοβόλων δασών σε υψόμετρα 200-1800 μ.
Φύλλα βελοειδή, σπάθη κιτρινοπράσινη και σπάθη σκούρα πορφυρή.
Είδος τοξικό.
Άνθιση: Μάιος - Ιούνιος, ανάλογα το υψόμετρο.
Ετυμολογία:
Arum < Άρον, φυτό που αναφέρουν ο Θεόφραστος και ο Διοσκουρίδης.
maculatum < macula (λατιν.) στίγμα, κηλίδα ==> αναφορά στα στίγματα που συχνά παρουσιάζονται στα φύλλα του.

Callophrys rubi

Κάψαλα (Χώρα) 17/04/2021

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Η Callophrys rubi πετάει από τα τέλη Μαρτίου. Το πάνω μέρος των φτερών έχει θαμπό καφέ χρώμα και το κάτω είναι πράσινο.
Ζει σε ποικιλία βιοτόπων. Οι προνύμφες της τρέφονται με φυτά των οικογενειών Fabaceae, Cistaceae, Ericaceae...
Ετυμολογία:
Callophrys < κάλλιος (-α) + οφρύς (φρύδι).
rubi < rubus (λατιν.) βατομουριά.

 

Smyrnium perfoliatum subsp. rotundifolium

Το Smyrnium perfoliatum subsp. rotundifolium [(Mill.) Bonnier & Layens 1894] είναι μεσογειακό φυτό.
Στην Αμοργό αναφέρεται από τον Προφήτη Ηλία.
Διετές φυτό με ύψος μέχρι 1,5 μέτρο. Βλαστός γωνιώδης και με στενά πτερύγια. Φύλλα βάσης τρισχιδή ή δις τρισχιδή. Ανώτερα φύλλα στρογγυλά. Σκιάδια με 5-12 ακτίνες.
Βιότοπος: ελαιώνες και θαμνότοποι της ημιορεινής ζώνης.
Ανθίζει Απρίλιο - Μάιο σε υψόμετρα 0-900 μ.
Ετυμολογία:
Smyrnium < σμύρνα (αρωματική ρητίνη) ==> αναφορά στο άρωμα των σπόρων = Σμύρνιον
perfoliatum < περί + foliatus (< folium φύλλο) φυλλώδης = με φύλλα που περιβάλλουν τον βλαστό, περιβλαστόφυλλο.
rotundifolium < rotundus στρογγυλός + folium φύλλο = στρογγυλόφυλλο.

σμύρνιον· οἱ δὲ ἱπποσέλινον, οἱ δὲ ἀγρίολον, οἱ δὲ σέλινον ἄγριον, οἱ δὲ πολυπίθιον, Ῥωμαῖοι ὀλυσάθρουμ (Διοσκουρίδης)

Origanum vulgare subsp. hirtum

Κατάπολα - ρέμα του φονιά 02/04/2007

Το Origanum vulgare subsp. hirtum [(Link) Ietsw 1980] είναι φυτό των Βαλκανίων και του Αιγαίου.
Αμοργιανό όνομα: αργανιά.
Κοινό ελληνικό όνομα: ρίγανη.
Ριζωματώδες αρωματικό πολυετές βότανο με ύψος 30-70 εκ.
Το υποείδος hirtum έχει την υψηλότερη περιεκτικότητα σε αιθε΄ριο έλαιο από όλα τα είδη της ρίγανης.
Άνθιση ανοιξιάτικη.
Ετυμολογία:
Origanum < όρος + γανώ (λάμπω, χαίρομαι), η χαρά τους βουνού ==> αναφορά στον φυσικό του βιότοπο. Ορίγανον, ρίγανη
vulgare < vúlgus (λατιν.) κοινός, ευρέως διαδεδομένο.
hirtum (λατιν.)  =  τριδωτός, δασύτριχος.

Opopanax hispidus

Ο Opopanax hispidus (Friv.) Griseb. 1843] είναι φυτό της Μεσογείου και της ΝΔ Ασίας. 
Φύεται στην Χώρα, τον Κρίκελο κ.ά..
Ισχυρό, πολυετές φυτό με ύψος 1 - 2,5 μέτρα.
Βιότοπος:  ξηρά λιβάδια σε υψόμετρα 0 - 1200 μ.
Ανθίζει Μάιο - Ιούλιο.
Ετυμολογία:
Opopanax < οπός (και ορός) + πάναξ, μυθικό φυτό ικανό να θεραπεύσει κάθε ασθένεια, εξ ου και πανάκεια.
hispidus = αδρότριχος.

Eryngium campestre

 Το Eryngium campestre (L. 1753) φύεται σε όλη την Ελλάδα, το Αιγαίο και τις Κυκλάδες.

Στην Αμοργό φύεται σε Χώρα, Λεύκες, Κρίκελο κ.ά.
Είναι πολυετές φυτό, γλαυκοπράσινο, με ύψος 20-70 εκατοστά και ρίζα παχιά γογγυλόμορφη.
Φύλλα βάσης τριμερή, πολύ αγκαθωτά.
Άνθη σε ωοειδή πυκνή ταξιανθία.
Βιότοπος: χέρσα άγονα χωράφια, ξηρά λιβάδια, παράκτιοι βιότοποι σε υψόμετρα 0-900 μ.
Άνθιση: Μάιος - Ιούνιος.
Ετυμολογία:
Eryngium < ηρύγγιον (Θεόφραστος)
campestre < campus (λατιν.), πεδιάδα, κάμπος = πεδινό, αρουραίο.

Erodium cicutarium

Το Erodium cicutarium είναι μεσογειακό φυτό που τείνει να γίνει κοσμοπολίτικο.
Εξαπλώνεται σε όλη την Ελλάδα. Συχνό στην Αμοργό.
Βιότοπος: χωράφια, ελαιώνες, μπάζα, φρύγανα, αμμώδεις παράκτιες θέσεις σε υψόμετρα 0-1200 μ.
Άνθιση: Φεβρουάριος - Ιούνιος.

Ετυμολογία:
Erodium < ερωδιός (το πτηνό) ==> επειδή ο καρπός θυμίζει ράμφος του πτηνού.
cicutarium < cicuta ( πιθανώς από το σανκριστικό çaka = βότανο) ==> αναφορά στο σχήμα των φύλλων.

Eryngium maritimum

Τυπικό είδος των αμμωδών παραλιών με εξάπλωση σε Μεσόγειο, Μαύρη θάλασσα και Ατλαντικό. Το συναντάμε σε όλες τις ακτές της Ελλάδας.
Αμοργιανό όνομα: άγκατθας της βραχιάς (της ακτής).
Πολυετές φυτό με άκαμπτο στέλεχος, ευρέως διακλαδισμένο, 20-50 εκατοστών.
Φύλλα σκληρά με ψοντρό τριγωνικό δόντι.
Άνθιση: Απρίλιος - Ιούλιος.
Ετυμολογία:
Eryngium < ηρύγγιον (Θεόφραστος)
maritimum < mare θαλασσα= παραθαλάσσιο.

Pontia edusa

Η Pontia edusa είναι μία μεσαίου μεγέθους μεταναστευτική πεταλούδα της οικογένειας των Πιεριδών (Pieridae).
Η κατανομή της περιλαμβάνει κυρίως την Νότια Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, αλλά ορισμένα άτομα μπορεί να φθάσουν μέχρι τη Σκανδιναβία.
Το πάνω μέρος των φτερών είναι λευκό με μαύρες κηλίδες στα άκρα και το κάτω έχει πράσινα-γκρίζα σχέδια.
Πετάει από τον Μάρτιο μέχρι και τον Οκτώβριο (σε πιο θερμές περιοχές).
Οι κάμπιες της τρέφονται με είδη του γένους της Ρεζεντά (Resedaceae). Οι βιότοποί της περιλαμβάνουν λιβάδια με λουλούδια και πετρώδεις περιοχές.
Ετυμολογία:
Pontia < πόντια < Πόντος.
edusa < Edusa, ρωμαϊκή θέοτητα, προστάτιδα των βρεφών

Thapsia garganica

Η Thapsia garganica (L. 1767) είναι μεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα και τις Κυκλάδες.
Στην Αμοργό φύεται στην περιοχή της Χώρας και τον Κρίκελο.
Πολυετές φυτό, λείο ή λίγο τριχωτό, με ύψος 30-250  εκατοστά. Ρίζα με πολλές σκληρές ίνες. Βλαστός κούφιος γραμμωτός. Σκιάδιο με 5-20 ακτίνες, χωρίς βράκτια. Καρπός με περιφερειακά πτερύγια
Βιότοπος: αγροί, άγονοι πετρώδεις τόποι χαμηλού υψομέτρου.
Άνθιση Μάιο-Ιούνιο.
Ετυμολογία:
Thapsia < Θαψία, φυτό που αναφέρει ο Θεόφραστος.
garganica < Gargano, ακρωτήριο της Απουλίας στην Νότια Ιταλία.

 

Epicallia villica

Ασφοντηλίτης - Χάλαρα 28 Απριλίου 2020

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Η νυχτοπεταλούδα Epicallia villica πετάει από τον Μάρτιο μέχρι τον Ιούλιο.  Τα θηλυκά πετούν και κατά τη διάρκεια της ημέρας. 
Οι κάμπιες της τρέφονται με μια ποικιλία από ποώδη φυτά, όπως πικραλίδες (Taraxacum sp.), Plantago sp., Lamium sp., αχιλλέες (Achillea sp.), βατoμουριές (Rubus sp.), τσουκνίδες (Urtica sp.), κενταύριες (Centaurea sp.).
Συνώνυμο: Arctia villica.
Ετυμολογία:
Epicallia < επί + κάλλος.
villica (λατιν.) = ο φροντιστής, ο κηπουρός της έπαυλης (villa).

 

Briza maxima

Χώρα - Μηλιές 06/04/2021

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

To Briza maxima (L. 1753) είναι μεσογειακό φυτό με μεγάλη εξάπλωση στην Ελλάδα, τις Κυκλάδες και την Αμοργό.
Βιότοπος: παλιά χωράφια, φρύγανα, παράκτιοι βιότοποι σε υψόμετρα 0-700 μ.
Λεπτό όρθιο φυτό ύψους 15-30 (-50) εκ.
Άνθιση: Μάρτιος - Μάιος.
Ετυμολογία:
Briza < βρίζα (αρχ.) είδος δημητριακού: σιτάρι ή σίκαλη < βρίζω (= αδρανώ, κοιμάμαι) ==> αναφορά στα άνθη που κρέμονται από μακριά στελέχη και φαίνεται να κυματίζουν στον αέρα.
maxima < υπερθετικός του magna (μεγάλη) = μέγιστη ==> σε σύγκριση με συγγενή είδη. 

Papilio machaon

Η Papilio machaon είναι μεταναστευτική πεταλούδα με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.

Έχει ισχυρή και γρήγορη πτήση. Τα φτερά της είναι κίτρινα με μαύρες γραμμές και σε κάθε διχάλα της ουράς της υπάρχει ένα κόκκινο «μάτι» για αποπροσανατολισμό των εχθρών της. Έτσι πολλές φορές χάνει την διχαλωτή ουρά της, όπως το άτομο της φωτογραφίας. Το άνοιγμα των φτερών της μπορεί να φτάσει και τα 10 εκατοστά.

Πετά από την άνοιξη ως το φθινόπωρο και συνήθως αναπαράγεται τρεις φορές αυτή την περίοδο.

Ξενιστές και τροφή  για  τις κάμπιες της είναι φυτά της οικογένειας APIACEAE (UMBELLIFERAE - ΣΚΙΑΔΑΝΘΗ) όπως τα καρότα, τα μάραθα, κ.ά.

Ετυμολογία:

Papilio < papilio, onis ψυχή, πεταλούδα.

machaon < Μαχάων, γυιός του Ασκληπιού.

Cuscuta approximata

Κόλπος Καταπόλων 11/04/2020

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Η Cuscuta approximata (Bab. 1844) είναι ευρωμεσογειακό παρασιτικό φυτό με διακεκομμένη εξάπλωση στην Ελλάδα (Δυτική Μακεδονία, Θεσσαλία, Πελοπόννησος, Ανατολικό Αιγαίο, Κυκλάδες). 
Στις Κυκλάδες αναφέρεται από την Άνδρο (αρκετές θέσεις), την Ανάφη, την Αστυπάλαια και την Αμοργό.
Στην Αμοργό έχει βρεθεί στον Προφήτη Ηλία Χώρας ((Hans Runemark 1957) θέση που επιβεβαιώθηκε το 2021 και στον κόλπο των Καταπόλων (Μαλτέζι - Πλάκες).
Η Cuscuta approximata παρασιτεί σε θάμνους (ακίσσαρος Cistus sp., αφάνα) και σε φρύγανα.
Οι βλαστοί του είναι λεπτότατοι, σχοινοειδείς, κόκκινοι. Τα άνθη του είναι πολύ μικρά, σφαιροειδή, λευκωπά και έχουν 4 σπέρματα.
Ετυμολογία:
Cuscuta < kúshuth (αραβική λέξη)
approximata (λατιν.) < approximo προσεγγίζω, ομοιάζω ==> επειδή μοιάζει με συγγενή είδη.

 

Monticola solitarius

φωτογραφία Ζήσης Αντωνόπουλος

Μόνιμος κάτοικος Αμοργού είναι ο γαλαζοκότσυφας (Monticola solitarius), που στην ντοπιολαλιά ονομάζεται «νέρουλας». Ο αρσενικός, όπως αυτός της φωτογραφίας, έχει κυανότεφρο φτέρωμα. 
Βιότοπος: βραχώδεις βουνοπλαγιές, φαράγγια, ερείπια, κάστρα, λατομεία. 
Τρέφεται κυρίως με έντομα.
Φωλιάζει σε εσοχές βράχων και τοίχων.
* Επιστημονικό όνομα: Monticola solitarius.
* Ελληνικό όνομα (ΕΟΕ): γαλαζοκότσυφας
* Λαϊκά ονόματα: γυφτισοπούλα, μέρουλας (Νάξος), πετροκόσυφας, πετροκότσυφας, πετροκότσυφος, τσοπανάκος.
Η επιστημονική ονομασία (Linnaeus, 1758) Monticola solitarius μπορεί να αποδοθεί στα ελληνικά ως «Ορεσίβιος ο μοναχικός».
Στην Ελλάδα συναντάται το υποείδος Monticola solitarius longirostris (Blyth, 1847)

Ετυμολογία
Monticola < mons, -tis όρος, βουνό + colere ζω, κατοικώ, συχνάζω = ορεσίβιος, βουνίσιος.
solitarius < solus μόνος, μοναχικός.
longirostris < longus μακρύς + rostrum ράμφος = μακρύραμφος.

«Ἔστι δέ τις (σ.σ. κόττυφος—κότσυφας) πετραῖος ᾧ ὄνομα κύανος· οὗτος ὁ ὄρνις ἐν Νισύρῳ μάλιστά ἐστι, ποιεῖται δ' ἐπὶ τῶν πετρῶν τὰς διατριβάς. Τὸ δὲ μέγεθος κοττύφου μὲν ἐλάττων, σπίζης δὲ μείζων μικρῷ. Μεγαλόπους δέ, καὶ πρὸς τὰς πέτρας προσαναβαίνει. Κυανοῦς ὅλος· τὸ δὲ ῥύγχος ἔχει λεπτὸν καὶ μακρόν, σκέλη δὲ βραχέα τῇ πίπῳ παρόμοια.»
Αριστοτέλης

Cionura erecta

Η Cionura erecta [(L.) Griseb. 1844] είναι είδος της Ανατολικής Μεσογείου με ευρεία παρουσία στην Ελλάδα και σπάνια στα δυτικά.
Συνώνυμο: Cynanchum erectum L. 1753 // Marsdenia erecta (L.) R. Br. 1810.
Στην Αμοργό φύεται στην περιοχή της Αιγιάλης. Στις άλλες Κυκλάδες αναφέρεται από Νάξο, Σύρο, Τήνο και Άνδρο.
Βιότοπος: παράκτιοι βιότοποι, άκρες δρόμων, διάκενα δασών, παλιά χωράφια σε υψόμετρα 0-600 μ.
Άνθιση:  Μάιος - αρχές Ιουλίου.
Ετυμολογία:
Cionura < κίων + ουρά ==> αναφέρεται στο σχήμα του άνθους.
erecta (λατιν.) = όρθια.
Cynanchum < κίων + άνθος.
Marsdenia < αφιερωμένο στο Βρετανό βοτανικό William Marsden (1754-1836)

Pelophylax kurtmuelleri

φωτογραφία Ιούνιος 2019

Απόστολος Χριστόπουλος

Ο Πηλοφύλαξ του Kurt Mueller είναι ημερόβιος, ντροπαλός βάτραχος που συχνά λιάζεται έξω από το νερό και βουτά μέσα σε αυτό μόλις αισθανθεί κίνδυνο. Συναντάται σε έλη, λίμνες, ποτάμια, ρεματιές και στάσιμα νερά.
Ετυμολογία:
Pelophylax < πηλός (πηλός, λάσπη, τέλμα) + φύλαξ = ο φύλακας του βάλτου.
kurtmuelleri < αφιερωμένο στον Kurt Mueller, ο οποίος συνέλεξε τον ολότυπο (ποταμός Έρτζεν, Αλβανία) το 1938. 

Papaver purpureomarginatum

Άγιος Μάμμας - Ποταμός 03/04/2021

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Το Papaver purpureomarginatum (Kadereit 1989) είναι φυτό του Νότιου Αιγαίου, της ΝΔ Μκράς Ασίας και της Κύπρου.
Αμοργιανό όνομα: κουτσουνάδα.
Βιότοπος: φρύγανα σε μικρές δολίνες, άκρες δρόμων και μονοπατιών σε υψόμετρα 0-600 (-1100) μ. 
Άνθιση: Απρίλιος - Μάιος.
Ετυμολογία
Papaver (λατιν.) < papavara, σανσικριτική λέξη για τον επιβλαβή χυμό (αρχαία ελληνικά: μήκων) παπαρούνα.  
purpureomarginatum < purpureus πορφυρός + margino κράσπεδο, περιθώριο, άκρο = πορφυρόχειλη.

 

Buteo buteo

Αρκεσίνη 2008

Τρεις γερακίνες γυροπετάνε πάνω από την Κάτω Μεριά.
Η γερακίνα (Buteo buteo) είναι ημερόβιο μεσαίου μεγέθους αρπακτικό πουλί με εξάπλωση σε Ευρώπη, Ασία, Αφρική.
Είναι από τα μεγαλύτερα είδη των γερακιών (γερακίνες, γεράκια, κίρκοι, ξεφτέρια, σαΐνια, πετρίτες, κιρκινέζια) με μήκος κοντά στα 60 εκατοστά, άνοιγμα φτερών μέχρι και 1,3 μέτρα και βάρος μέχρι και 1,2 κιλά.
Ο βιότοπός της είναι μικρά δάση με γειτονικά λιβάδια, θαμνότοπους και καλλιέργειες.
Τρέφεται με μικρά θηλαστικά και κυρίως ποντίκια αλλά και με πουλιά, ερπετά, αμφίβια, ασπόνδυλα και νεκρά ζώα.
Ετυμολογία
Buteo < buteo (-onis) είδος γερακιού. Αρχαίο όνομα τρίορχος & τριόρχης).

Γερακίνα < γεράκων (μεσν) < ιεράκιον < ιέραξ (αρχ.).

«Τῶν δ' ἱεράκων κράτιστος μὲν ὁ τριόρχης, δεύτερος δ' ὁ αἰσάλων, τρίτος ὁ κίρκος…» (Αριστοτέλης)

 

Onosma graeca

Θολάρια 06/03/2021

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Το Onosma graeca (Boiss. 1849) είναι ενδημικό φυτό της Ελλάδας και της Μικράς Ασίας. Στην Ελλάδα εξαπλώνεται στην νότια χώρα και τα νησιά.
Στην Αμοργό αναφέρεται από τον Προφήτη Ηλία της Χώρας, τον Κόρακα της Κάτω Μεριάς, τα Θολάρια (βορεινά - φάρος).
Βιότοπος: Θαμνώνες, πρανή δρόμων, πετρώδεις πλαγιές με χαμηλή βλάστηση, ελαιώνες, αναβαθμίδες, βράχοι σε υψόμετρα 0-1000 μ.
Είναι διετές φρύγανο, το οποίο δημιουργεί έναν ρόδακα το πρώτο έτος και ανθοφορεί το δεύτερο.
Φύλλα λογχοειδή με μεσαία αυλάκωση, καλυμμένα με πυκνό τρίχωμα.
Βλαστοί όρθιοι, 15-50 εκ., διακλαδισμένοι στην βαση τους ή κοντά στην ταξιανθία, καλυμμένοι με σκληρές τρίχες.
Ταξιανθία κυματώδης, με σταδιακή άνθιση.
Άνθη σε μικρούς ποδίσκους υποβασταζόμενα από λογχοειδή βράκτια.
Στεφάνη κίτρινη, ποορτοκαλόχρωμη ή ιώδης-καστανή μετά την ωρίμανση, σωληνοειδής, λεία ή  με λίγες αραιές τρίχες,
Άνθιση: Μάρτιος - Μάιος.
Ετυμολογία:
Onosma < όνος + οσμή ==> επειδή πιστεύεται ότι η οσμή του προσελκύει τους όνους (γαϊδούρια)
graeca < Graecia = γραικικό, ελληνικό.

Burhinus oedicnemus πετρουρλίδα

Χώρα 30/03/2021

φωτογραφίες Μιχάλης Παπαγιαννόπουλος

Η κατάσταση της πετρουρλίδας (Burhinus oedicnemus) στην Αμοργό δεν είναι σαφής, ενώ δεν έχει καταγραφεί η παρουσία της στις ορνιθολογικές παρατηρήσεις που έχουν γίνει στο νησί 1994, 1999, 1997, 1998, 2012, 2019 (Cheke, Tsiakiris, Christopoulos & Ashcroft "The Breeding Birds of Amorgos", Parnassiana Archives 8 November 2020)
Ο Γιάννης Γαβαλάς στο βιβλίο του για τα πουλιά της Ηρακλειάς αναφέρει:
«Τοπική ονομασία «Σουρλίτης». Το είδος παρατηρείται συνεχώς από μέσα Απριλίου μέχρι μέσα Οκτωβρίου. 1-2 ζεύγη φωλιάζουν κοντά σε καλλιέργειες σιτηρών, ενώ περνάνε και μεταναστευτικά άτομα. Τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο ακούγεται κάθε βράδυ η φωνή του στον οικισμό Αγ. Γεώργιος, αφού τουλάχιστον 1 ζεύγος φωλιάζει στα περίχωρά του.» (Γιάννη Γαβαλά, «Πετώντας πάνω από το Αιγαίο - Οδηγός των πουλιών της Ηρακλειά και των γύρω νησίδων» 2014).
Ας δούμε μερικά στοιχεία για την πετροτουρλίδα.
«Αντίθετα από τους στενούς συγγενείς του, αυτό το χαραδριόμορφο είδος προτιμά αρκετά ξηρές περιοχές, όπως ανοικτούς φρυγανότοπους και ξεροχώραφα. Είναι πιο ενεργό τη νύχτα και γίνεται αντιληπτό από τη διαπεραστική φωνή του. Φωλιάζει στην Κρήτη, σε ορισμένα νησιά του Αιγαίου, στη Λευκάδα και σε αρκετές παράκτιες και χαμηλού υψομέτρου ηπειρωτικές περιοχές.» (Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης)
Συμπέρασμα: Εκτός από μεταναστευτικά άτομα είναι πιθανό η πετροτουρλίδα να φωλιάζει στην Αμοργό. Χρειάζονται όμως αρκετές και αξιόπιστες παρατηρήσεις.

 
Επιστημονική ονομασία: Burhinus oedicnemus (Linnaeus, 1758)
Ελληνική ονομασία (Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία): πετροτουρλίδα.
Λαϊκές ονομασίες: Πετροτουρλί, τρουλής (Κύθηρα), σιβλίουρας (Σύρος), φωνακλάς, τρουλουρία (Κύπρος) ==> (Απαλοδήμος)

Ετυμολογία:
Burhinus < βους (βόδι) + ρις ρινός (μύτη) ==> αναφορά στο ράμφος
oedicnemus < οίδω αρχ.  (πρήζομαι) +  κνήμη ==> αναφορά στα εξογκωμένα γόνατα του πουλιού.