Οι φίλοι του μπλοκ

Παρασκευή 21 Αυγούστου 2009

Artemisia arborescens / Τα Θολάρια και οι αψιθιές


Τα Θολάρια ήταν άριστα καλλιεργημένα με χτιά και το γεγονός αυτό το αναφέρουν με θαυμασμό οι ξένοι περιηγητές και οι ερευνητές. Ένα μεγάλο τμήμα των χωραφιών έχει εγκαταλειφθεί αλλά ακόμα και σήμερα τα Θολάρια έχουν τις ξερικές τους καλλιέργειες. Στις παρυφές των χωραφιών παρατηρείται ένα ενδιαφέρον φαινόμενο. Παντού φυτρώνουν αψιθιές και το ασημοπράσινο χρώμα τους κυριαρχεί, όπως φαίνεται και στην φωτογραφία.

Στα Θολάρια η αψιθιά δεν φαίνεται να είχε καμία ιδιαίτερη χρησιμότητα. Ούτε και σήμερα έχει. Με δυσκολία την τρώνε τα ζώα. Το επιστημονικό όνομα του φυτού είναι «αρτεμισία» (Artemisia arborescens). Η αψιθιά είναι γνωστή από την εποχή του Ιπποκράτη και θεωρείται ένα από τα πιο αρωματικά φυτά παρά την πικρή της γεύση. Το αρχαίο της όνομα ήταν «άψινθος» που είναι πανάρχαια λέξη (όπως ο λαβύρινθος). Στην αρχαία Ελλάδα την ονόμαζαν και αρτεμισία, προς τιμήν της θεάς Άρτεμης.

Η αψιθιά συναντιέται σε ξερά εδάφη και από ξηρότητα τα Θολάρια άλλο τίποτα. Είναι θάμνος με όμορφα κίτρινα λουλούδια, που ανθίζουν από τον Ιούλιο έως τον Αύγουστο.

Η αψιθιά χρησιμοποιείται στον αρωματισμό ποτών -κυρίως του βερμούτ- και διαφόρων λικέρ, στην αρτοποιία, την ζαχαροπλαστική και την φαρμακοποιία. Είναι γνωστό ότι το αψέντι (κρασί αρωματισμένο με αψιθιά) είναι τοξικό για το νευρικό σύστημα όταν χρησιμοποιείται υπερβολικά. Γενικά πρέπει να είναι προσεκτική η χρήση του αφεψήματος της αψιθιάς, γιατί μπορεί να προκαλέσει διάφορες διαταραχές όπως πονοκεφάλους, σπασμούς και καρδιολογικές διαταραχές. Πάντως, η χρήση της αψιθιάς στην μαγειρική είναι πιο ασφαλής και είναι προτιμότερο να χρησιμοποιείται φρέσκια και όχι ξερή. Μπορεί να διατηρηθεί αποξηραμένη σε γυάλινα βαζάκια ή ακόμη σε ένα μπουκάλι ξύδι.

Στην αρχαία Ρόδο, όπως αναφέρει ο Αριστοτέλης, έφτιαχναν ένα ποτό με βάση την αψιθιά και άλλα αρωματικά φυτά και το έβαζαν στο κρασί για να μειώσουν το μεθύσι στους διαγωνισμούς οινοποσίας. Το εκχύλισμα αυτό, γράφει ο Αριστοτέλης, το έκαναν με αψιθιά, γλυκάνισο, χρυσάνθεμο, κάρδαμο και κανέλα και υποστηρίζει ότι «εμποδίζει την μέθη σε τέτοιο βαθμό, ώστε να εκτονώνει ακόμα και την ερωτική επιθυμία ηρεμώντας τα πνεύματα». Με άλλα λόγια έκαναν ένα είδος ναρκωτικού.

Παρεμφερές με το ποτό που αναφέρει ο Αριστοτέλης είναι και το σύγχρονο «αψέντι». Το αψέντι είναι κατά κάποιο τρόπο παιδί της Γαλλικής Επανάστασης. Πρωτοφτιάχτηκε το 1797 και περιείχε μείγμα βοτάνων με βάση την αψιθιά, το μελισσόχορτο, το γλυκάνισο κ.α. Στο Παρίσι έγινε το αγαπημένο ποτό των μποέμ και των σουρεαλιστών.

Το εκχύλισμα της αψιθιάς είναι ένα συστατικό που σε μεγάλες ποσότητες είναι τοξικό για το νευρικό σύστημα και γι' αυτό παρομοιάζεται και συνδυάζεται με τις παρενέργειες των ναρκωτικών ουσιών. Με βάση αυτό το δεδομένο, η κατανάλωση του αψεντιού με μεγάλη ποσότητα σε αψινθίνη απαγορεύτηκε κατά το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα στην Ευρώπη και την Αμερική.

Το 1988 προωθήθηκε η άρση της απαγόρευσης του αψεντιού, θέτοντας ανώτερα επιτρεπτά όρια στην περιεκτικότητα της αψιθιάς. Τα όρια αυτά υιοθετήθηκαν από τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Στην Ελλάδα ποτέ δεν υπήρξε νόμος που να απαγορεύει την παρασκευή και την κατανάλωση του αψεντιού, αν και για μεγάλα διαστήματα η εισαγωγή του γινόταν παράνομα. Το αψέντι συνεχίζει να είναι απαγορευμένο στις ΗΠΑ. Στην Ευρώπη η σημερινή εκδοχή του είναι ελαφριά, ενώ στην Ανατολική Ευρώπη, με αφετηρία την Τσεχία, απειλεί να αντικαταστήσει όλα τα άλλα εθνικά ποτά.

Εκχυλίσματα από αψιθιά χρησιμοποιούνται σήμερα στην Ασία και την Αφρική ως φάρμακα κατά της ελονοσίας. Στην σύγχρονη βιολογική γεωργία η βρασμένη αψιθιά χρησιμοποιείται για να καταπολεμήσει με ψεκασμούς τις αφίδες, τα μυρμήγκια, τα κάρεα, την καρπόκαψα, την κάμπια του λάχανου κ.λπ...

Απ' όλη την Αμοργό, η αψιθιά (Artemisia arborescens) φυτρώνει μόνο στην Αιγιάλη και στα Θολάρια και μάλιστα κυριαρχεί. Οι Θολαριανοί δεν φαίνεται να την εκμεταλλεύτηκαν ποτέ. Ίσως γιατί κάνουν ωραίο λιαστό κρασί...

Κυριακή 16 Αυγούστου 2009

Buteo buteo γερακίνα

Χώρα 24/11/2007

Η γερακίνα (Buteo buteo) είναι ημερόβιο μεσαίου μεγέθους αρπακτικό πουλί με εξάπλωση σε Ευρώπη, Ασία, Αφρική.
Είναι από τα μεγαλύτερα είδη των γερακιών (γερακίνες, γεράκια, κίρκοι, ξεφτέρια, σαΐνια, πετρίτες, κιρκινέζια) με μήκος κοντά στα 60 εκατοστά, άνοιγμα φτερών μέχρι και 1,3 μέτρα και βάρος μέχρι και 1,2 κιλά.
Ο βιότοπός της είναι μικρά δάση με γειτονικά λιβάδια, θαμνότοπους και καλλιέργειες.
Τρέφεται με μικρά θηλαστικά και κυρίως ποντίκια αλλά και με πουλιά, ερπετά, αμφίβια, ασπόνδυλα και νεκρά ζώα.
Ετυμολογία
Buteo < buteo (-onis) είδος γερακιού. Αρχαίο όνομα τρίορχος & τριόρχης).
Γερακίνα < γεράκων (μεσν) < ιεράκιον < ιέραξ (αρχ.).

«Τῶν δ' ἱεράκων κράτιστος μὲν ὁ τριόρχης, δεύτερος δ' ὁ αἰσάλων, τρίτος ὁ κίρκος…» (Αριστοτέλης).


02/04/2007

02/04/2007

02/04/2007

Τετάρτη 12 Αυγούστου 2009

Monachus monachus - Οι φώκιες στην Αμοργό

Η είδηση είναι παλιά. Του 1992. Αλλά την θυμίζουμε, γιατί είναι η μοναδική που υπάρχει στα αρχεία των πρακτορείων ειδήσεων από την Αμοργό για το θέμα:


«Νεκρή φώκια σε προχωρημένη αποσύνθεση βρέθηκε σήμερα σε θαλάσσια περιοχή της Αμοργού. Στην φώκια δεν παρατηρήθηκαν τραύματα στο σώμα της». (24/09/1992)


Απευθυνθήκαμε στην Εταιρεία για τη Μελέτη και Προστασία της Μεσογειακής φώκιας (Mom) για περισσότερες πληροφορίες και πολύ σύντομα μας απάντησε η βιολόγος κ. Στέλλα Αδαμαντοπούλου, υπεύθυνη Δικτύου Συλλογής Πληροφοριών της Mom.


Διαπιστώνεται μία ενδιαφέρουσα παρουσία της φώκιας στην Αμοργό. Τα περιστατικά που έχουν καταγραφεί στα αρχεία της Mom φαίνονται στον πίνακα που δημοσιεύουμε. Η κ. Στέλλα Αδαμαντοπούλου, εκ μέρους της Mom, στην απάντησή της επισημαίνει:


«Για την παρακολούθηση της κατάστασης του πληθυσμού της Μεσογειακής Φώκιας, η MOm, λειτουργεί από το 1991 σε εθνικό επίπεδο, ένα Δίκτυο Συλλογής Πληροφοριών, το οποίο συλλέγει πληροφορίες για εμφανίσεις φωκών από όλη την Ελλάδα. Οι πληροφορίες αυτές αποτελούν ένδειξη της ύπαρξης σε μια περιοχή ενός πληθυσμού Μεσογειακής Φώκιας, ο οποίος την χρησιμοποιεί σαν τόπο διατροφής και διαμονής αλλά η σημασία της περιοχής σαν τόπος αναπαραγωγής και ξεκούρασης χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να διαπιστωθεί».


Από τα στοιχεία της Mom διαπιστώνουμε ότι όλα τα καταγραμμένα περιστατικά αφορούν τις βόρειες ακτές της Αμοργού. Τα 4 από τα 7 περιστατικά αφορούν την Αιγιάλη, αφού και η Νικουριά, ανήκει στην περιφέρειά της. Στην Αιγιάλη, στο τέλος της μεγάλης αμμουδιάς προς τα Θολάρια, υπάρχει και μια σπηλιά που ονομάζεται «Φωκιότρυπα». Αν υπολογίσουμε ότι απέναντι από την Καλοταρίτισσα είναι η Γραμβούσα, τότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι στα δύο νησάκια (Νικουριά και Γραμβούσα) ζουν φώκιες. Στην Κάτω Μεριά πάντως έχουν δώσει σε μια φώκια και όνομα. Την λένε «λιβανή», επειδή έχει το χρώμα του λιβανιού.


Το γεγονός ότι στις νότιες ακτές της Αμοργού δεν έχουν καταγραφεί φώκιες, έχει σχέση με το ότι οι ακτές αυτές είναι πολύ απότομες και με ελάχιστη ανθρώπινη δραστηριότητα. Σ’ αυτήν την περιοχή πρέπει να ζουν και οι περισσότερες φώκιες.


Το πρόβλημα είναι ότι υπάρχει παραπληροφόρηση στην Αμοργό για τις φώκιες, όπως συμβαίνει και σε άλλα νησιά ως γνωστόν. Υποτίθεται ότι «τις φώκιες τις φέρνουν οι οικολόγοι». Πρόκειται για δικαιολογία, επειδή οι φώκιες κάνουν πράγματι μεγάλες ζημιές στους ψαράδες. Έτσι επιλέγεται η λύση να «συκοφαντηθούν» οι φώκιες, ότι δήθεν είναι φερτές από αλλού και στην Αμοργό δεν υπάρχουν. Στην πραγματικότητα, φερτές είναι οι ανεμότρατες που καταστρέφουν τον βυθό και τις ψαριές.


Όπως και να το κάνουμε, η μεσογειακή φώκια (Monachus monachus) αποτελεί μέρος του φυσικού περιβάλλοντος της Αμοργού από την προϊστορική εποχή μέχρι σήμερα.

Σάββατο 8 Αυγούστου 2009

Thymbra capitata - Thymus capitatus θυμάρι

Χώρα 03/08/2004

Η Thymbra capitata [(L.) Cav. 1803] είναι μεσογειακό φυτό, με εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.
Συνώνυμο: Thymus capitatus L. 1753
Αμοργιανή και κοινή ονομασία: θυμάρι.
Με αντιμικροβιακή και αντιοξειδωτική δράση το θυμάρι είναι από τα κυρίαρχα μπαχαρικά στην ελληνική διατροφή. Διατηρεί το αρχαίο του όνομα «θύμος», που προέρχεται από το ρήμα «θύω» (θυσιάζω) με τη σημασία του ευωδιάζω. Το φυτό έχει πατρίδα την Μεσόγειο και τα Βαλκάνια.
Φυτό μελισσοτροφικό, φαρμακευτικό και αρωματικό. Ο βασιλιάς των θυμαριών είναι το «κεφαλωτό» (Thymbra capitata) με το εξαίσιο άρωμά του, από το οποίο παράγεται και το περίφημο θυμαρίσιο μέλι.
Το θυμάρι περιέχει ένα αιθέριο έλαιο που αποτελείται από θυμόλη (40%), καρβακρόλη και πλήθος άλλων ουσιών και ιχνοστοιχείων. Γι’ αυτό και έχει πολλές ωφέλιμες δράσεις: αντιμικροβιακή, αντισπασμωδική, αποχρεμπτική, στυπτική, αντιοξειδωτική, αντισηπτική, τονωτική. Αναφέρεται ότι ο Μέγας Αλέξανδρος πλενόταν με αφέψημα θυμαριού για ευεξία και για να καταπολεμά τις ψείρες.
Τα θυμάρια είναι πολύ ανθεκτικά φυτά και απαιτούν ελάχιστες φροντίδες. Προσαρμόζονται εύκολα σε φτωχά και βραχώδη εδάφη.
Όσο περισσότερο ήλιο απολαμβάνουν τόσο καλύτερο άρωμα αποκτούν. Η συλλογή των κορυφών γίνεται λίγο πριν την ανθοφορία, όταν δημιουργείται και η μεγαλύτερη συγκέντρωση αρωματικών και φαρμακευτικών ουσιών. Το αποξηραμένο θυμάρι διατηρείται σε αεροστεγή γυάλινα δοχεία.
Ετυμολογία:
Thymbra < θύμβρα (φυτό που αναφέρεται από τον Διοσκουρίδη.
capitata < cáput, cápitis, κεφαλή = κεφαλωτή.
Thymus < θύμος < θύω ==> από το έντονο άρωμά του.


Calidris minuta νανοσκαλίδρα

Ξυλοκερατίδι 02/05/2005

Το κοινό ελληνικό της όνομα είναι «νανοσκαλίδρα». Αναπαράγεται στην τούνδρα. Στην Ελλάδα την συναντάμε στην μεταναστευτική περίοδο (Απρίλιος - Μάιος και μέσα Ιουλίου - Οκτώβριος) σε παράκτια λασποτόπια και λασπώδεις όχθες υγρότοπων. Περαστική από την Αμοργό, φωτογραφήθηκε στην «Καλογερική Σκάλα» στο Ξυλοκερατίδι Καταπόλων.