Linaria triphylla

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Linaria triphylla [(L.) Mill. 1768] είναι φυτό μεσογειακό. Στην Ελλάδα φύεται στην νότια χώρα, από το Ιόνιο μέχρι την Ρόδο και την Κρήτη. Συχνή στις Κεντρικές Κυκλάδες. Στην Αμοργό αναφέρεται από τον Ποταμό.

Βιότοπος: αγροί, παρυφές καλλιεργειών, ελαιώνες, σε υψόμετρα μέχρι 700 μ.

Μονοετές, λείο, γλαυκοπράσινο φυτό με 1 ή περισσότερα ανθοφόρα στελέχη, 10-60 εκ.

Φύλλα σε σπονδύλους των 3 ή εναλλασσόμενα, αντωοειδή, σαρκώδη, αμβλέα.

Ταξιανθία πυκνή. Άνθη με στεφάνη δίχειλη, κίτρινη ή ιώδη, που καταλήγει σε οξύληκτο πλήκτρο στρεφόμενο προς τα κάτω, και κίτρινο φάρυγγα.

Ανθίζει Φεβρουάριο  - Μάρτιο.

Ετυμολογία:
Linaria < λίνον ==> επειδή έχει ίδια φύλλα με το λίνον = Λιναρία.
triphylla < τρι* + φύλλο = τρίφυλλη. 

Linaria chalepensis

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Linaria chalepensis [(L.) Mill. 1768] είναι ευρωμεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα. Στην Αμοργό αναφέρεται από την περιοχή των Καταπόλων.

Βιότοπος: αγροί, ελαιώνες, περιστασιακά σε φρύγανα και δάση,  σε υψόμετρα 0-800 μ.

Ετήσιο φυτό με λεπτό βλαστό, ύψους 15-40 εκ. και στενά ελλειπτικά φύλλα, της βάσης γραμμικά-ελλειπτικά.

Άνθη λευκά κρεμ.

Ανθίζει από τα μέσα Μαρτίου.

Ετυμολογία:
Linaria < λίνον + -αρια ==> επειδή έχει ίδια φύλλα με το λίνον.
chalepensis < Haleb - Aleppo, το Χαλέπι πόλη της Συρίας. 

Chilostoma amorgia

Προφήτης Ηλίας (Χώρα) 24/04/2021

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Το Chilostoma amorgia είναι είδος ενδημικό της Αμοργού και της Νάξου.
Περιγράφηκε το 1889 από τον Westerlund με δείγματα από την Αμοργό εξ ού και το επιστημονικό του όνομα.
Το βασικό υποείδος Chilostoma amorgia amorgia (Χειλοστόμα αμοργιανή η αμοργιανή) είναι ενδημικό της Αμοργού.

Ετυμολογία:
Chilostoma < χείλος + στόμα.
amorgia < Αμοργός.

 

Anchusella variegata

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

 
Η Anchusella variegata [(L.) Bigazzi, Nardi & Selvi 1997] είναι ενδημικό φυτό της νότιας ηπειρωτικής Ελλάδας, Αιγαίου, Ιονίου και Κρήτης. Στην Αμοργό αναφέρεται από το Ραχίδι.

Βιότοπος: ασβεστολιθικές βραχώδεις και πετρώδεις θέσεις, θαμνότοποι, φρύγανα, ξηρά λιβάδια.
Μονοετές είδος με σκληρές άκαμπτες τρίχες και βλαστούς έρποντες. Τα φύλλα είναι άμισχα, λογχοειδή, πριονωτά και πάνω τους αναπτύσσονται χαρακτηριστικά λευκά εξογκώματα.
Όπως φαίνεται και από το όνομά της η A. variegata είναι ένα φυτό με ποικιλία χρωμάτων στα άνθη της. Αυτά είναι μικρά, σωληνοειδή με πέντε μικρά, άνισα πέταλα λευκά, με ρόδινα, ιώδη ή γαλάζια στίγματα. Κάλυκας με πέντε οξύληκτους λοβούς.
Ανθίζει την άνοιξη.
Ετυμολογία:
Anchusella < υποκοριστικό του Anchusa < Άγχουσα (φυτό που αναφέρουν οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς με φαρμακευτικές και καλλωπιστικές ιδιότητες).
variegata < vario (ποικίλω) = ποικίλη, ποικιλόχρωμη, διάστικτη.

Gonepteryx cleopatra

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Gonepteryx cleopatra είναι μεσογειακή πεταλούδα.

Τα θηλυκά άτομα έχουν ανοιχτοκίτρινα ή πρασινωπά φτερά ενώ τα αρσενικά έχουν σκουρότερα χρώματα με μια πορτοκαλί κηλίδα. Με τα χρώματα αυτά δίνουν την εντύπωση στους θηρευτές ότι είναι φύλλα. Επίσης, αρσενικά και θηλυκά έχουν στα φτερά νευρώσεις και στίγματα, όπως συμβαίνει και με τα φύλλα των φυτών Οι κάμπιες τρέφονται με είδη του γένους Ράμνος (Rhamnus).

Η περίοδος πτήσης τους είναι Μάιος - Αύγουστος

Ετυμολογία:
Gonepteryx < γονή (αρχ.) γέννημα, απόγονος) + πτέρυξ.
cleopatra < Κλεοπάτρα.

 

Hypecoum imberbe

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Hypecoum imberbe (Sm. 1806) είναι μεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα εκτός Κρήτης και Ιονίων Νήσων. Σπάνιο στις Κυκλάδες, αναφέρεται από λίγες θέσεις σε Αμοργό (Χώρα, Προφήτης Ηλίας), Μήλο, Σίφνο, Σύρο.
Περιγράφηκε από την Κύπρο και μία υδατογραφία του Bayer περιλαμβάνεται στην Flora Graeca.
Βιότοπος: βοσκότοποι, ζιζάνιο σε χωράφια, αμπελώνες και κήπους σε υψόμετρα 0-400 μ.
Ετήσιο φυτό, διακλαδισμένο από την βάση, ύψους 10-30 εκ.
Ταξιανθία χαλαρή με 2-10 κιτρινο-πορτοκαλί άνθη.
Άνθιση: τέλη Μαρτίου - μέσα Μαΐου.
Ετυμολογία:
Hypecoum < υπήκοον (φυτό που αναφέρει ο Διοσκουρίδης για τις ναρκωτικές ιδιότητες).
imberbe < πρόθεμα in (χωρίς) + barba (γενειάδα) = χωρίς τρίχωμα.

υδατογραφία από την Flora Graeca

Actinia equina θαλάσσια ανεμώνη

Καλοταρίτισσα 30/03/2021

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Η Actinia equina είναι μία συχνή θαλάσσια ανεμώνη που βρίσκεται σε βραχώδεις ακτές.
Ζει στην Μεσόγειο, τις ευρωπαϊκές ακτές και κατά μήκος της ακτής του Ατλαντικού στην Αφρική.
Εμφανίζει έως και 192 πλοκάμια, διατεταγμένα σε έξι κύκλους. Στο εσωτερικό του σώματός της αναπτύσσονται έως και εκατό έμβρυα, που εκτινάσσονται στο νερό όταν ωριμάσουν, κι έτσι εξασφαλίζεται η αναπαραγωγή της.
Ετυμολογία:
Actinia < ακτίς (ακτίνος)
equina (λατιν.) = του ίππου. 

Salvia argentea

 

φωτογραφίες Νίκος Νικητίδης

Η Salvia argentea ( L. 1762) είναι μεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα, εκτός Κρήτης και Ιονίου. Στην ΑΜοργό αναφέρεται από τον Κάστελα της Χώρας και από τις άλλες Κυκλάδες από Νάξο, Πάρο, Αντίπαρο και Σύρο.
Βιότοπος: πετρώδεις τοποθεσίες, χέρσα χωράφια, λιβάδια σε υψόμετρα (50-) 200-1900 μ.
Διετές φυτό με τα φύλλα να αναπτύσσουν εντυπωσιακό ρόδακα την πρώτη χρονιά και ανθοφόρους βλαστούς την δεύτερη. Υπάρχουν άτομα που ζουν και περισσότερα χρόνια.
Βλαστός όρθιος, τριχωτός.
Φύλλα μεγάλα, ωοειδή με ασύμμετρους λοβούς, καλυμμένα με ασημόχρωμο τρίχωμα.
Άνθη λευκά με ρόδινα τριχίδια στο μεγάλο εντυπωσιακό άνω χείλος, σε κυκλική αρμονική διάταξη κατά επάλληλους σπονδύλους.
Ανθίζει από τα τέλη Απριλίου.
Ετυμολογία:
Salvia < sálvo θεραπεύω, διασώζω ==> όνομα που χρησιμοποιεί ο Πλίνιος για το φασκομηλο Salvia officinalis για τις θεραπευτικές του ιδιότητες.
argentea < argentum άργυρος = αργυρή, ασημένια.

Trigla barbatus μπαρμπούνι

φωτογραφία από την Δονούσα

Δαυίδ Κουτσογιαννόπουλος

Το μπαρμπούνι ζει μέσα σε φυκιάδες, αμμώδεις και λασπώδεις βυθούς, όπου και αναζητά την τροφή του, σκαλίζοντας με τα μουστάκια του. Τρέφεται με διάφορα μικρά μαλάκια. Στις τραγάνες βρίσκουμε τα πετρομπάρμπουνα. Ζει σε βάθη από 3 έως 80 μέτρα. Αναπαράγεται Μάιο - Ιούλιο
Επιστημονικό όνομα: Trigla barbatus και συνώνυμο Mullus surmuletus.
Ελληνικό όνομα: Τρίγλη η μυστακοφόρος.
Ετυμολογία:
Trigla < τρίγλη ή τρύγλη (το αρχαίο όνομα για το μπαρμπούνι).
μπαρμπούνι < (βενετσιάνικο) barbon < (λατινικά) barba «γενειάδα».

 

Datura inoxia

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Η Datura inoxia (Mill. 1768) είναι φυτό με καταγωγή από την αμερικανική ήπειρο, που έχει εγκλιματιστεί στην Ελλάδα, με ευρεία εξάπλωση, εκτός Πίνδου, Θεσσαλίας και Δυτικής Μακεδονίας.
Στην Αμοργό αναφέρεται από την Αιγιάλη. Στις άλλες Κυκλάδες έχει εγκατασταθεί σε Σαντορίνη, Μήλο, Σίφνο, Κέα και Άνδρο.
Θεωρείται πλέον κοσμοπολίτικο ζιζάνιο. Είναι ένα επικίνδυνο φυτό, επειδή είναι παραισθησιογόνο, λόγω της υψηλής συγκέντρωσης αλκαλοειδών σε όλα του τα μέρη.
Βιότοπος: αγροί, διαταραγμένα εδάφη, μέρη με ανθρωπογενή επιβάρυνση σε υψόμετρα 0-400 μ.
Φύλλα ωοειδή, γκριζοπράσινα με ανοιχτότερες νευρώσεις. 
Άνθη μεγάλα 12-20 εκ. και καρποί σχεδόν σφαιρικοί.
Ανθίζει Αύγουστο - Νοέμβριο.
Ετυμολογία:
Datura < πορτογαλική λέξη από το ινδικό λαϊκό όνομα dhatura που σημαίνει μήλο ==> αναφορά στο σχήμα των καρπών.
inoxia < in μέσα, εντός + noxius βλαβερός δηλητηριώδης, επικίνδυνος, θανατηφόρος.

Eresus walckenaeri male

Χώρα 2020

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Η αράχνη Eresus walckenaeri ζει στη νότια Ιταλία, τα Νότια Βαλκάνια, την Τουρκία και στα νησιά του Αιγαίου. Το θηλυκό (female) έχει μαύρο χρώμα και είναι μεγαλύτερο, έως 4 εκατοστά από  το αρσενικό (male) που ξεχωρίζει από το κόκκινο χρώμα και τις τέσσερις κηλίδες του.
Ετυμολογία:
Eresus < (ίσως από) Ερεσός.
walckenaeri < προς τιμήν του Γάλλου εντομολόγου και αραχνολόγου Charles Athanase Walckenaer (1771 – 1852).

 

Tropaeolum majus

φαράγγι τ΄ Αρακλού - Λαγκάδα 01/04/2010

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Tropaeolum majus ( L. 1753) είναι φυτό της Νότιας Αμερικής και στην Ελλάδα είναι δραπέτης από κήπους και γλάστρες.
Στην φωτογραφία, που είναι από το φαράγγι τ' Αρακλού κάτω από την Λαγκάδα, φαίνεται σε μια χαλικώδη θέση στην οποία ρίχνουν μπάζα, χώματα από γλάστρες κλπ. 

Συνυπάρχουν τα κίτρινα άνθη του ξινοτρίφυλλου - Oxalis pes caprae (που είναι εισβολέας από την Νότια Αφρική) και τα πορτοκαλί άνθη του καπουτσίνου μαζί με αυτοφυή είδη όπως το σκαρολάχανο - Brassica cretica subsp. aegaea που φαίνονται τα πλατιά του φύλλα.
Ετυμολογία:
Tropaeolum < τρόπαιον ==> από τα όμορφα άνθη του.
majus (λατιν.) < ορθογραφικά λανθασμένη (αλλά ισχύουσα) μορφή του magnus = μέγιστος, μείζων

Centranthus ruber subsp. sibthorpii

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Ο Centranthus ruber subsp. sibthorpii [(Boiss.) Hayek 1930] είναι φυτό του Αιγαίου με παρουσία έως την Αλβανία. Στην Αμοργό φύεται σε Κρίκελο, Λαγκάδα, Ποταμό, Χώρα.
Συνώνυμο: Centranthus sibthorpii (Boiss. 1856)
Βιότοπος: βραχώδεις θέσεις, σε υψόμετρα 0-900 (-1700) μ.
Γλαυκοπράσινο φυτό με όρθιους βλαστούς και ύψος 30-80 (-100) εκ.
Φύλλα πλατιά, οξύληκτα με μήκος 12 εκ. Τα κατώτερα έχουν μικρό μίσχο ενώ τα ανώτερα είναι επιφυή.
Άνθη ρόδινα, σωληνοειδή με πεντάλοβη στεφάνη, μακρύ και λεπτό πλήκτρο, που φύονται σε πυκνό κόροιβο.
Ανθίζει από τον Απρίλιο.
Ετυμολογία:
Centranthus < κέντρο + άνθος - αναφορά στο πλήκτρο του άνθους = Κέντρανθος.
rúber (λατιν.) < rúbeo, κοκκινίζω = ερυθρός.
sibthorpii < προς τιμήν του Άγγλου βοτανικού John Sibthorp (1758-1796), δημιουργου της μνημειώδους έκδοσης Flora Graeca, ο οποίος ερεύνησε και στην Αμοργό.
 

Arum concinnatum

φωτογραφία Γιάννης Κοφινάς

Το Arum concinnatum (Schott 1857) είναι φυτό του Αιγαίου και της παράκτιας ΝΔ Μικράς Ασίας. Στις Κυκλάδες φύεται, εκτός από την Αμοργό (Αιγιάλη, Λαγκάδα, Κατάπολα), στα Κουφονήσια, την Νάξο, Πάρο, Άνδρο, Τήνο, Κέα.
Βιότοπος: ελαιώνες, άκρες χωραφιών, χαράδρες σε υψόμετρα 0-600 (1000) μ.
Άνθιση: μέσα Μαρτίου - αρχές Ιουνίου.
Ετυμολογία:
Arum < Άρον, φυτό που αναφέρουν ο Θεόφραστος και ο Διοσκουρίδης.
concinnatum (λατιν.) < concínno συναρμόζω = κομψό

 

Taraxacum minimum

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Το Taraxacum minimum [(Guss.) N. Terracc., 1869] είναι μεσογειακό φυτό με διάσπαρτη εξάπλωση στην Ελλάδα. 

Στην Αμοργό αναφέρεται από την περιοχή της Αιγιάλης.
Αμοργιανό όνομα: κουλλουρίδα.
Βιότοπος: λιβάδια, διάκενα δασών, βραχώδεις πλαγιές.
Άνθιση: ανοιξιάτικη από τον Απρίλιο και φθινοπωρινή από τον Οκτώβριο.
Ετυμολογία:
Taraxacum < τάραχος + άκος (ίαμα, γιατρικό) < ακέομαι=θεραπεύω) // talkh chakok (περσικά) = πικρό βότανο.
minimum (λατιν.) = μικρότατο, ελάχιστο.

Lactuca tuberosa

φωτογραφία Γιάννης Κοφινάς

Η Lactuca tuberosa (Jacq. 1770) είναι φυτό της Ανατολικής Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου. Έχει ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα και τις Κυκλάδες. Στην Αμοργό αναφέρεται από την περιοχή της Αιγιάλης και τα Κατάπολα.
Συνώνυμα: Steptorhamphus tuberosus [(Jacq.) Grossh.] & Lactuca cretica (Desf.).
Βιότοπος: βραχώδεις θαμνώδεις πλαγιές, φαράγγια σε υψόμετρα 0-800 (-1600) μ.
Πολυετές κοδυλώδες φυτό. Άνθη ανοιχτοκίτρινα.
Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος.
Ετυμολογία:
Lactuca <  lac, láctis (λατιν.) γάλα ==>  για τον άφθονο λευκό χυμό που έχουν είδη του γένους - μαρούλι, θρίδαξ.
tuberosa < tuber (λατιν.) οίδημα, κόνδυλος ==> γεμάτη κονδύλους =  κονδυλόριζη.
Steptorhamphus < septem (λατιν.) επτά + ράμφος ==> επειδή το μπουμπούκι σε σχήμα ράμφους έχει επτά κάλυκες.

φωτογραφία Θανάσης Παπανικολάου 

Gladiolus illyricus

φωτογραφία Νίκος Νικητίδης

Ο Gladiolus illyricus (W. D. J. Koch 1837), είναι ευρασιατικό φυτό, με πλατιά εξάπλωση στην Ελλάδα. Στην Αμοργό φύεται κοντά σε ρέματα που καταλήγουν στα Κατάπολα.
Βιότοπος: υγρές τοποθεσίες, ρεματιές, κατά μήκος ποταμών, χαντάκια δρόμων, σε υψόμετρα 0-800 (-1450) μ.
Πολυετές γεώφυτο με λεπτό μεμβρανώδη βολβό.
Ο ισχυρός βλαστός του έχει ύψος 25-60 (80) εκ.
Φύλλα 3-5, με διακριτές παράλληλες φλέβες.
Άνθη ρόδινα, 3-10, σε σταχυόμορφη ταξιανθία, όλα προς μια κατεύθυνση. Τα κατώτερα τέπαλα με λευκές αποχρώσεις. Ανθήρες μικρότεροι από τα νημάτια.
Ανθίζει Απρίλιο - Ιούνιο.
Ετυμολογία:
Gladiolus (λατιν.) ξιφίδιο, μαχαιρίδιο < gladius μάχαιρα ==> το όνομα χρησιμοποιείται για το φυτό από τον Πλίνιο για το σχήμα των φύλλων.
illyricus < Ιλλυρία, αρχαία περιοχή της Αδριατικής.

Cymbalaria muralis

φωτογραφία Βαγγέλης Παπιομύτογλου

Η Cymbalaria muralis  (G. Gaertn. & al., 1800) θεωρείται ότι αυτοφύεται στην περιοχή των Νότιων Άλπεων και στα Δυτικά Βαλκάνια και ότι στην Ελλάδα είναι επιγενές φυτό που έχει εγκατασταθεί στο μεγαλύτερο τμήμα της χώρας. Στην Αμοργό αναφέρεται από τον οικισμό των Καταπόλων.
Βιότοπος: τοίχοι σε πόλεις και χωριά, συχνά σε κάστρα και εκκλησίες, σε υψόμετρα 0-600 μ.
Άνθιση: Απρίλιος - Ιούνιος.
Συνώνυμο: Linaria cymbalaria [(L.) Mill.]
Ετυμολογία:
Cymbalaria < κύμβαλο ==> από το σχήμα των φύλλων
muralis < murus τοίχος ==> αναφορά στον βιότοπο (βράχοι).
Linaria < λίνον ==>  επειδή έχει ίδια φύλλα με το λίνον (λινάρι).

 

Campanula laciniata

Κρίκελος - Μάιος 2019

φωτογραφία Απόστολος Χριστόπουλος

Η Campanula laciniata (L. 1753) είναι ενδημικό φυτό του Νότιου Αιγαίου με λίγες διάσπαρτες τοποθεσίες στην Αμοργό (Λαγκάδα, Κρίκελος), Σίκινο, Σέριφο, Φολέγανδρο, Ανάφη, Αστυπάλαια, Κάρπαθο και Κρήτη.
Περιγράφηκε από τον Λινναίο, με βάση δείγματα του Τουρνεφόρ του 1700 πιθανώς από την Φολέγανδρο.
Φυτό ποώδες, πολυετές, με παχιά ξυλώδη βάση, βλαστό διακλαδιζόμενο μήκους 20-60 cm και άνθη ανοιχτογάλανα. Ανθίζει από τα τέλη Απριλίου.
Σχηματίζει μικρούς πληθυσμούς σε βραχώδεις ασβεστολιθικές θέσεις, από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τα 400 μέτρα.
Ετυμολογία:
Campanula < campana (λατιν.) από την μορφή του άνθους = Καμπανούλα.
laciniata < lacinia & lacinea, απόσπασμα, χώρισμα, λωρίδα = διαχωρισμένη, σχισμένη, κομματιασμένη ==> από την διάταξη των πετάλων.

Και μια φωτογραφία από την Κρήτη

του Βαγγέλη Παπιομύτογλου

 

Paronychia echinulata

φωτογραφία Βαγγέλης Παπιομύτογλου

Η Paronychia echinulata (Chater, 1964) είναι μεσογειακό φυτό. Στην Ελλάδα φύεται στην περιοχή του Αιγαίου. Στην Αμοργό αναφέρεται από τις ανατολικές πλαγιές των Καταπόλων.
Βιότοπος: αμμώδεις και βραχώδεις περιοχές κοντά στην θάλασσα, πλαγιές με φρύγανα σε υψόμετρα 0-300 μ.
Ετήσιο φυτό. Βλαστοί 3-20 εκ. συχνά κοκκινωποί. Άνθη πολύ μικρά με 
Άνθιση: Απρίλιος - αρχές Ιουνίου.
Ετυμολογία:
Paronychia < παρά + όνυξ (όνυχος) - από την ημιδιαφανή εικόνα των βρακτίων που μοιάζουν με νύχι.
echinulata < υποκοριστικό του echinus (< λατινικοποίηση του εχίνος - αχινός) ==> επειδή έχει μικρά αγκάθια.

 

Dianthus tripunctatus

Κρίκελος (δάσος) 23/05/2021

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Ο Dianthus tripunctatus (Sm. 1809) είναι αγριογαρύφαλλο της Ανατολικής Μεσογείου που επεκτείνεται και στην Ιταλία. Περιγράφηκε επιστημονικά στην Flora Graeca με φυτά από την Κύπρο.

Στην Ελλάδα εξαπλώνεται στα νησιά του Αιγαίου με λίγες θέσεις στην ΒΔ Πελοπόννησο. Στις Κυκλάδες αναφέρεται από Αμοργό, Ίο, Φολέγανδρο, Σέριφο, Κύθνο, Κέα, Σύρο, Τήνο και Άνδρο. 
Στην Αμοργό  φύεται σε πολλές θέσεις (Προφήτη Ηλία, Χώρα. Λαγκάδα, Θολάρια, Ποταμός, Κρίκελος, Χάλαρα, Αρκεσίνη, Κολοφάνα).
Βιότοπος: φρύγανα, ξηρά λιβάδια, αμπελώνες, παλιά χωράφια σε υψόμετρα 0-800 μ.
Άνθη μοναχικά, με πέταλα οδοντωτά, ροζ-μοβ στο πάνω μέρος και πρασινωπά-κίτρινα στο κάτω. Άνθιση: Μάιος - Ιούλιος.
Ετυμολογία:
Dianthus < Δίας + άνθος < Διόσανθος (Θεόφραστος).
tripunctatus < τρις + punca (κατιν.) κέντημα, στίγμα ==> αναφορά στα τρία στίγματα που έχουν τα πέταλα.

υδατογραφία του Bayer από την Flora Graeca

Dianthus cinnamomeus subsp. cinnamomeus

φωτογραφία από την Ηρακλειά

Γιάννης Γαβαλάς

Το αγριογαρύφαλλο Dianthus cinnamomeus (Sm. 1809) είναι ενδημικό Αμοργού (Θολάρια, Λαγκάδα, Ποταμός, Κρίκελος), Ηρακλειάς, Νάξου, Μυκόνου, Αστυπάλαιας και Κάσου. Περιγράφηκε στην Flora Graeca με φυτά από τη Νάξο. Στο βόρειο τμήμα της Νάξου το φυτό διαφοροποιείται και έχει περιγραφεί ως υποείδος Dianthus cinnamomeus subsp. naxensis.
Πολυετές φυτό με ξυλώδη βάση. Βλαστοί αρκετοί, συνήθως χωρίς διακλάδωση, ύψους 8-18 εκατοστών. Βασικά φύλλα συνήθως μαραμένα κατά την άνθιση.
Άνθη μοναχικά. Κάλυκας στενά ωοειδής — κυλινδρικός. Πέταλα οδοντωτά, 4-8 εκατοστών, με χρώματα ανοιχτό ροζ στο πάνω μέρος και κανελί στο κάτω .
Άνθιση: Μάιος – Ιούνιος.
Ετυμολογία:
Dianthus < Δίας + άνθος > Διόσανθος (Θεόφραστος)
cinnamomeus < κιννάμωμον - αρχαία λέξη για την καννέλα («ἐοικυῖαι τῇ ὀσμῇ κινναμώμῳ», Διοσκουρίδης) = κυννάμωμος, επειδή τα άνθη του έχουν χρώμα ή άρωμα κανέλας.

 

υδατογραφία του Bayer από την Flora Graeca

Cymbalaria minor subsp. dodekanesi

Αγία Μαρίνα 31/03/2010

φωτογραφίες Βαγγέλης Παπιομύτογλου

Η Cymbalaria minor subsp. dodekanesi [(Greuter) Carcinero & al.] είναι ενδημική Κυκλάδων (Αμοργός, Κέρος, Φολέγανδρος), Ανατολικής Κρήτης, Καρπάθου και Ανατολικού Αιγαίου (Ρόδος, Χάλκη, Νίσυρος, Ικαρία, Σάμος).
Στην Αμοργό φύεται στην πλαγιά του Μεταλλείου, Κρίκελο, Θολάρια, Λαγκάδα, Προφήτη Ηλία, Αγία Μαρίνα Χώρας, Κόρακα Κάτω Μεριάς και στη νησίδα Νικουριά.
Τριχωτό φυτό με λεπτούς έρποντες βλαστούς.
Φύλλα στρογγυλά, τριχωτά με 3-5 ρηχούς λοβούς,
Άνθη ζυγόμορφα, δίχειλα. Άνω χείλος με κοκκινωπές λωρίδες, κάτω χείλος έντονα τρίλοβο με κίτρινο σημάδι στον λαιμό.
Προτιμά υγρά βράχια. Ανθίζει από τον Απρίλιο.
Ετυμολογία:
Cymbalaria < κύμβαλο ==> από το σχήμα των φύλλων.
minor < συγκριτικό του parvus (μικρός) = ελλάσων, μικρότερος (από άλλα συγγενικά είδη)
dodekanesi < Δωδεκάνησος.

Velezia rigida

φωτογραφία 29/04/2017

Θανάσης Παπανικολάου

Η Velezia rigida ( L. 1753) είναι μεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: βραχώδεις και πετρώδεις βιότοποι, φρύγανα σε υψόμετρα 0-1200 μ.
Στην Αμοργό αναφέρεται από Αιγιάλη, Λεβρωσσό, Λαγκάδα, Σταυρό (Κρίκελο).
Λεπτό ετήσιο φυτό, ύψους 10-30 εκ. με άκαμπτο στέλεχος, διακλαδισμένο, τριχωτό.
Άνθη ρόδινα.
Άνθιση: τέλη Απριλίου - μέσα Ιουλίου
Ετυμολογία:
Velezia < προς τιμήν το Velèz (†1753) Ισπανού φαρμακοποιού και βοτανικού.
rigida (λατιν.) < rigeo άκαμπτο, σκληρό = άκαμπτη.

υδατογραφία του Bayer από την Flora Graeca

Velezia quadridentata

Ηρακλειά 25/05/2016

φωτογραφία Γιάννης Γαβαλάς

Η Velezia quadridentata (Sm. 1809) είναι φυτό του Αιγαίου και από τις δύο πλευρές του. Περιγράφηκε στην Flora Graeca με φυτά μάλλον από την μικρασιατική ακτή και μια υδατογραφία του φυτού από τον Bayer περιλαμβάνεται στην έκδοση της Flora Graeca.
Έχει αραιή κατανομή στο Αιγαίο, με εξαίρεση τις Κυκλάδες (με έμφαση στη Νάξο, Πάρο, Σύρο) και την Ρόδο.
Στην Αμοργό αναφέρεται από τον Κρίκελο, τον Ποταμό, τα Χάλαρα, τον Προφήτη Ηλία και την γενικότερη περιοχή των Καταπόλων. Φύεται επίσης στην Ηρακλειά.
Βιότοπος: βραχώδεις θέσεις με φρύγανα και μακκία βλάστηση σε υψόμετρα 0-700 μ.
Άνθη ρόδινα με τα πέταλα να χωρίζονται στις άκρες σε 4 τριγωνικά δόντια.
Άνθιση: τέλη Απριλίου - αρχές Ιουλίου
Ετυμολογία:
Velezia < προς τιμήν το Velèz (†1753) Ισπανού φαρμακοποιού και βοτανικού.
quadridentata < quadri τετράκις + dentata (< dens δόντι) οδοντωτή.

υδατογραφία του Bayer από την Flora Graeca

Sympetrum striolatum

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Η Sympetrum striolatum (Charpentier, 1840) είναι μια μικρή λιβελούλα εμφανίζεται σε μια μεγάλη ποικιλία υγρών ενδιαιτημάτων (λίμνες, κανάλια, ποταμοί με αργή ροή, ρέματα). Προτιμά ηλιόλουστες θέσεις. Στην Ελλάδα πετάει όλο τον χρόνο.
Μακριά από το νερό μπορεί να συγκεντρωθεί σε μεγάλο αριθμό.
Τα θηλυκά άτομα έχουν ανοιχτό κίτρινο θώρακα και κοιλιά. Τα αρσενικά γίνονται κόκκινα καθώς ωριμάζουν.
Ετυμολογία:
Sympetrum < συμπιέζω + ἦτρον (κοιλιά) ==> επειδή έχει κοιλιά πλευρικά συμπιεσμένη.
striolatum (λατιν.) = ραβδωτό, με μικρά αυλάκια ==> αναφορά στο κάτω μέρος της κοιλιάς

Centaurea spinosa

Η Centaurea spinosa (L. 1753) είναι φυτό του Αιγαίου και από τις δύο πλευρές του.
Βιότοπος: παραθαλάσσιες αμμώδεις θέσεις και άλλα παράκτια ενδιαιτήματα σε υψόμετρα 0-700 μ..
Φυτό πολύκλαδο, έντονα ακανθώδες.
Ανθικά κεφάλια μονήρη με ανθίδια λευκά-ροζ με ιώδεις αποχρώσεις στα άκρα. Υπάνθιο με διάμετρο μικρότερη από 1εκ. και βράκτια μικρά, βλεφαριδωτά.
Δημιουργεί μεγάλους, όμορφους, ημισφαιρικούς θάμνους, συνήθως κοντά στη θάλασσα.
Άνθιση καλοκαιρινή.
Ετυμολογία:
Centaurea < Centaurus > Κένταυρος (ο Κένταυρος Χείρων ήταν γιατρός και δάσκαλος του Ασκληπιού)
spinosa (λατιν.) < spina, άκανθα, αγκάθι =  ακανθώδης.

Cichorium spinosum αλιφώνι σταμναγκάθι

Τερλάκι 31/05/2020

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Το Cichorium spinosum (L. 1753) είναι μεσογειακό φυτό. Στην Ελλάδα εξαπλώνεται στο Νότιο Αιγαίο. 
Αμοργιανό όνομα: αλιφώνι, φόνος. Το βρίσκουμε σε πολλές ακτές του νησιού και στις νησίδες Νικουριά και Γραμβούσα.
Κοινό ελληνικό όνομα: ραδίκι της θάλασσας και στην Κρήτη σταμναγκάθι (επειδή σκέπαζαν το στόμιο της στάμνας με ους ακανθώδεις κλαδίσκους του)
Βιότοπος: παράκτιοι βιότοποι σε υψόμετρα 0-50 (-150) μ., στην Κρήτη και ψηλότερα.
Πολυετές είδος, περίπλοκα διακλαδισμένο, με προσκεφαλοειδή μορφή διαμέτρου 40 εκ. Τα κάτω φύλα είναι σαρκώδη, λαμπερά κι αυτά είναι που την άνοιξη γίνονται σαλάτα. Τα ανώτερα κλαδιά διαχωρίζονται και μεταμορφώνονται σε αγκάθια.
Ανθίζει από τον Απρίλιο μέχρι τα μέσα Ιουλίου.
Ετυμολογία:
Cichorium < κιχόριον, φυτό που αναφέρουν οι Θεόφραστος και Διοσκουρίδης.
spinosum (λατιν.) < spina, άκανθα, αγκάθι =  ακανθώδες.

Cichorium intybus

 05/11/2007

Το Cichorium intybus (L. 1753) είναι ευρωμεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Κοινό όνομα: ραδίκι.                                    
Βιότοπος: χέρσα χωράφια. λιβάδια, άκρες δρόμων σε υψόμετρα 0-1100 (-1500) μ.
Φύλλα σε ρόδακα, πολύμορφα, συνήθως πτεροσχιδή. Ο βλαστός είναι ψηλός, διακλαδισμένος, ελαφρά χνουδωτός με κεφάλια μασχαλιαία.
Τα άνθη είναι κυανά, οδοντωτά στα άκρα.
Ανθίζει από τον Ιούνιο μέχρι αργά το φθινόπωρο.
Ετυμολογία:
Cichorium < κιχόριον, φυτό που αναφέρουν οι Θεόφραστος και Διοσκουρίδης.
intybus < η λατινική αποδοση των ελληνικών λέξεων ίντυβος ή έντυβον = αντίδι.

«σέρις ἀγρία καὶ ἥμερος, ὧν ἡ μὲν ἀγρία πικρὶς ἢ κιχόριον καλεῖται, ἥτις ἐστὶ καὶ πλατυφυλλοτέρα καὶ εὐστομαχωτέρα τῆς κηπευτῆς. καὶ τῆς κηπευτῆς δὲ διττὸν εἶδος· ἡ μὲν γάρ τίς ἐστι θριδακωδεστέρα καὶ πλατύφυλλος ἡ δὲ στενόφυλλος καὶ ἔμπικρος». (Διοσκουρίδης)

Cichorium pumilum

Προφήτης Ηλίας 03/05/2021

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Το Cichorium pumilum (Jacq. 1771) είναι μεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: διαβρωμένες πλαγιές, άκρες δρόμων και χωραφιών σε υψόμετρα 0-1100 μ.
Κοινό όνομα: ραδίκι.
Ετήσιο φυτό. Βασικά φύλλα λίγα που δεν σχηματίζουν ρόδακα.
Θεωρείται ο άγριος πρόγονος του καλλιεργημένου ραδικιού.
Άνθιση: μέσα Απριλίου - μέσα Ιουλίου.
Ετυμολογία:
Cichorium < κιχόριον, φυτό που αναφέρουν οι Θεόφραστος και Διοσκουρίδης.
pumilum (λατιν.) = μικρό (σε σύγκριση με τα συγγενικά είδη).

«σέρις ἀγρία καὶ ἥμερος, ὧν ἡ μὲν ἀγρία πικρὶς ἢ κιχόριον καλεῖται, ἥτις ἐστὶ καὶ πλατυφυλλοτέρα καὶ εὐστομαχωτέρα τῆς κηπευτῆς. καὶ τῆς κηπευτῆς δὲ διττὸν εἶδος· ἡ μὲν γάρ τίς ἐστι θριδακωδεστέρα καὶ πλατύφυλλος ἡ δὲ στενόφυλλος καὶ ἔμπικρος». Διοσκουρίδης

 

Sherardia arvensis

Προφήτης Ηλίας 14/03/2021

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

 
Η Sherardia arvensis (L. 1753) είναι ένα κοινό φυτό σ' όλη την Ελλάδα.
Βιότοπος: χωράφια, λιβάδια, υγρότοποι σε υψόμετρα 0-800 (-1200) μ.
Ετήσιο φυτό, συνήθως διακλαδισμένο από την βάση. Άνθος σε σχήμα χοάνης, συνήθως ροζ.
Άνθιση: Μάρτιος - Μάιος.

Το γένος Sherardia είναι μονοτυπικό και ταξινομικά απομονωμένο.
Ετυμολογία:
Sherardia < αφιερωμένο στο Ιρλανδό βοτανικό William Sherard (1659-1728) και συγγραφέα της Schola Botanica.
arvensis < arvum (λατιν.), αγρός = αρουραίο, των αγρών.

Buglossoides arvensis subsp. arvensis

To Buglossoides arvensis [(L.) I.M. Johnst 1954] είναι φυτό της ΝΑ Ευρώπης και δυτικά φθάνει έως το Ιράν. Έχει ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.

Συνώνυμο: Lithospermum arvense, L. 1753.
Βιότοπος: ξηρά λιβάδια.
Ετήσιο φυτό. Φύλλα επιμήκη λογχοειδή, τριχωτά.
Άνθιση ανοιξιάτικη.
Ετυμολογία:
Buglossoides < Buglossa (< βους + γλώσσα) + είδος ==> παρόμοιο με το γένος Buglossa.
arvensis < arvum (λατιν.), αγρός = αρουραίο, των αγρών.
Lithospermum < λίθος + σπέρμα ==> αναφορά στα σκληρά σπέρματα.

*** Στην Αμοργό φύεται και το Buglossoides arvensis subsp. sibthorpiana (Griseb.) R. Fern. (συνώνυμο Lithospermum sibthorpianum Griseb.) που προτιμά βραχώδεις θέσεις και φρύγανα.

Veronica persica

Η Veronica persica (Poir. 1808), είναι φυτό της Δυτικής Ασίας, ίσως αυτοφυές στον Καύκασο και το Βόρειο Ιράν. Έχει εγκλιματιστεί και αυτοφύεται σε όλη την Ελλάδα και την Ευρώπη σε χαμηλά υψόμετρα. Θεωρείται πλέον κοσμοπολίτικο ζιζάνιο.
Στις Κυκλάδες αναφέρεται από Νάξο, Τήνο και Άνδρο και στην Αμοργό από τα Κατάπολα (Biel & Kit Tan).
Μονοετές φυτό με εξαπλωμένους βλαστούς, 10-40 εκ. Φύλλα ωοειδή.
Βιότοπος: χωράφια, λιβάδια, σε υψόμετρα 0-800 (-900) μ.
Άνθη γαλάζια με μπλε ραβδώσεις και λευκό κέντρο.
Ανθίζει από τον Μάρτιο.
Ετυμολογία:
Veronica < από το όνομα Santa Veronica, επειδή είναι ένα μικρό λουλούδι που εμφανίζεται κοντά στην Μεγάλη Εβδομάδα.
persica = περσική.

Elaphe quatuorlineata μελανιστικός

Κατάπολα 17/05/2021

φωτογραφία Νίκος Κωβαίος (λιβανός)

Η Ελαφή η τετράγραμμη [Elaphe quatuorlineata (Bonnaterre, 1790)] είναι ένα φίδι με μεγάλη εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά.
Αμοργιανό όνομα: λαφίτης
Ο λαφίτης φθάνει σε μήκος το 1,5 μέτρο και σε εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί να φτάσει τα 2,5 μέτρα. Είναι ρωμαλέο, ημερόβιο φίδι. Κυνηγά στο έδαφος ενώ είναι και επιδέξιος κολυμβητής. Τρέφεται με τρωκτικά (ποντίκια, αρουραίοι), μικρά κουνέλια, πτηνά, σαύρες, αμφίβια και αυγά. Ζευγαρώνει την άνοιξη και τα θηλυκά γεννούν 3-18 αυγά και τα εκκολαπτόμενα φίδια έχουν μήκος έως και 40cm.  Συνήθως έχει ήπιο χαρακτήρα και καθόλου επιθετικό.
Η συνήθης εμφάνιση του λαφίτη είναι με 4 σκούρες γραμμές κατά μήκος του σώματός του. Στην Αμοργό υπάρχουν και άτομα που δεν έχουν 4 γραμμές και έχουν περιγραφεί από είτε ως ξεχωριστό υποείδος Elaphe quatuorlineata rechingeri (Werner, 1932) είτε ως ξεχωριστό είδος Elaphe rechingeri (Clark, 1994).
Η φωτογραφία της ανάρτησης δείχνει μία τρίτη (μελανιστική) χρωματική εκδοχή του λαφίτη της Αμοργού.
Ετυμολογία:
Elaphe < ελαφή (αρχαία ελληνική λέξη για το δέρμα του ελαφιού).
quatuorlineata < quatuor (τέσσερα) + linea (γραμμή).

 

Pterocephalus plumosus

Ο Pterocephalus plumosus [(L.) DC. 1828] είναι φυτό της Ανατολικής Μεσογείου με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα. Στις Κυκλάδες έχει αραιή κατανομή, κυρίως σε Νάξο, Σίφνο, Σύρο. Στην Αμοργό αναφέρεται από τους Biel & Kit Tan από τον Κρίκελο (Πραματευτής) στα 700 μ. 
Βιότοπος: ξηρά λιβάδια, άκρες δρόμων, χαλικώδεις θέσεις σε υψόμετρα 0-900 (-1500) μ.
Όρθιο αδενωδώς χνουδωτό φυτό, λίγο διακλαδισμένο, με ύψος 20-50 εκ. 
Άνθιση: Απρίλιος - αρχές Ιουλίου.
Ετυμολογία
Pterocephalus < πτερόν + κεφαλή.
plumosus (λατιν.) < plùma φτερό ==> με όργανα σε σχήμα φτερού.

Anthemis rigida subsp. amorgina

Προφήτης Ηλίας (Χρυσόστομος) 17/04/2021

φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Στο επιστημονικό περιοδικό Phytologia Balcanica, ανακοινώθηκε από τους Biel & Kit Tan στο πρώτο τρίμηνο του 2021 ένα νέο ενδημικό φυτό της Αμοργού. Είναι η Ανθεμίς η άκαμπτη υποείδος η αμοργινή (Anthemis rigida subsp. amorgina Biel & Kit Tan, subsp. nov. 2021). Φύεται στο νότιο τμήμα του νησιού, από τον Προφήτη Ηλία - Χοζοβιώτισσα και ανατολικότερα σε υψόμετρα 260-780 μ. και σε ασβεστολιθικά εδάφη. Οι συγγραφείς πιθανολογούν ότι είναι στενότοπο ενδημικό της Αμοργού.
Ανθίζει Μάρτιο - Μάιο.
Ετυμολογία:
Anthemis  < ανθεμίς (< άνθεμον), όνομα που χρησιμοποιεί ο Διοσκουρίδης για το χαμομήλι.
rigida < rigeo άκαμπτο, σκληρό = άκαμπτη.
amorgina < Amorgos Αμοργός.

Πηγή:
PHYTOLOGIA BALCANICA 27(1): 127 – 150, Sofia, 2021

 

Reseda alba

Η Reseda alba (L. 1753) είναι ευρωμεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: φρύγανα, ελαιώνες, ξηρά λιβάδια, παράκτιοι βιότοποι, σε υψόμετρα 0-600 (-100) μ.
Φυτό με βλαστό όρθιο.
Φύλλα επάλληλα, πτεροσχιδή, με λοβούς λογχοειδείς κυματιστούς.
Τα μικρά, λευκά άνθη είναι σε πυκνό στάχυ και έχουν 5 πέταλα κροσσωτά και 5 σέπαλα μικρότερα.
Ανθίζει (Φεβρουάριο) Μάρτιο - Ιούνιο.
Ετυμολογία:
Reseda < resédo ηρεμώ ==> αναφορά σε όνομα φαρμακευτικού φυτού που αποδίδεται στο Πλίνιο.
alba = λευκή.