Οι φίλοι του μπλοκ

Τετάρτη 31 Μαρτίου 2021

Acanthus spinosus

Λαγκάδα 01/06/2010

Η Άκανθα η ακανθώδης (Acanthus spinosus, L. 1753) είναι μεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα και τις Κυκλάδες.
Θέσεις στην Αμοργό: Κρίκελος, Λαγκάδα, Χώρα, Κάτω Μεριά.
Αμοργιανό όνομα: αμπυρήνος.
Βιότοπος: Πετρώδεις τοποθεσίες, θαμνότοποι, παλιά ή ξερά χωράφια, άκρες δρόμων σε υψόμετρα 0-800 μ.
Είναι πολυετής πόα με φύλλα αντίθετα, πτεροσχιδή με λοβούς αγκαθωτούς και προεξέχοντα νεύρα που είναι συγκεντρωμένα στη βάση του φυτού όπου σχηματίζουν πυκνό ρόδακα διαμέτρου σχεδόν 50 εκ. 
Τα άνθη με το λευκό χείλος και τον πορφυρό κάλυκα σχηματίζουν πυκνή ταξιανθία στην κορυφή του βλαστού.
Ανθίζει Μάιο - Ιούνιο.
Ετυμολογία:
Acanthus < άκανθος < άκανθα < άκανος (είδος αγκαθιού) + άνθος < ρίζα ακ-, μυτερός, αιχμηρός.
spinosus < spina (λατιν.), άκανθα, αγκάθι =  ακανθώδης.

 

Τρίτη 30 Μαρτίου 2021

Helix godetiana

Αμοργός 2019
φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Το Helix godetiana (Kobelt 1878) είναι ενδημικό των Κυκλάδων και της Δωδεκανήσου
Συνώνυμο: Maltzanella godetiana.
Το σαλιγκάρι αυτό, εκτός από την Αμοργό, αναφέρεται πρόσφατα από Νάξο (Μουτσούνα), Ανάφη, Αστυπάλαια, Ρόδο, Κάσο. Απολιθώματά του έχουν βρεθεί σε Κέρο, Πάνω Κουφονήσι, Ηρακλειά, Σύρο, Σίφνο, Θήρα, Σίκινο, Φολέγανδρο, Ανάφη.
Ο βιότοπός του είναι μεσογειακοί θαμνώνες με σχινιές (Pistacia lentiscus) και φείδες (Juniperus turbinata).
Θεωρείται «Άκρως Απειλούμενο». Προστατεύεται από την περιβαλλοντική νομοθεσία. Περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας (RDB 2009).
Ετυμολογία:
Helix < έλιξ (έλικος) ==> από την ελικοειδή μορφή του.
godetiana < προς τιμήν του Ελβετού βοτανικού Charles Henri Godet (1797-1879)

 

Δευτέρα 29 Μαρτίου 2021

Gladiolus italicus

Αρκεσίνη 16/04/2019
φωτογραφία Ελευθερία Πράσινου

Ο Gladiolus italicus (Miller 1768), είναι ευρασιατικό φυτό, με πλατιά εξάπλωση στην Ελλάδα.
Ονομασία στην Αμοργό: τσαλαπετεινός. 
Βιότοπος: καλλιεργημένα και ακαλλιέργητα χωράφια, ελαιώνες, λιβάδια, σε υψόμετρα 0-700 (-1200) μ.
Πολυετές γεώφυτο. Ο ισχυρός βλαστός του που φύεται από βολβό φτάνει τα 80 εκ.
Έχει 3-5 φύλλα, λίγο κοντύτερα από τον βλαστό, με πλάτος μέχρι 2 εκ. Δεν είναι τυχαίο ότι η λατινική και η κοινή ελληνική ονομασία συμπίπτουν από το σχήμα των φύλλων.
Άνθη ρόδινα, μέχρι 10, σε σταχυόμορφη ταξιανθία.
Ανθίζει Μάρτιο - αρχές Ιουνίου.
Ετυμολογία:
Gladiolus < gladius μάχαιρα > gladiolus ξιφίδιο ==> το όνομα χρησιμοποιείται για το φυτό από τον Πλίνιο για το σχήμα των φύλλων.
italicus < Italia Ιταλία = ιταλικός

Κυριακή 28 Μαρτίου 2021

Cygnus olor

Κατάπολα 2008


Οι κύκνοι (Cygnus olor) είναι πολύ σπάνιοι επισκέπτες στην Αμοργό. Εμφανίζονται στις βαρυχειμωνιές, όταν κατεβαίνουν από το βορρά για να βρουν καταφύγιο πιο νότια, κυρίως στην Κρήτη
.

Σάββατο 27 Μαρτίου 2021

Ranunculus trichophyllus

Ρέμα Αγίου Θωμά 24/03/2021
φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Ο Ranunculus trichophyllus (Chaix, 1785) είναι ευρωμεσογειακό φυτό με διάσπαρτη εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα στα κατάλληλα ενδιαιτήματα.
Στις Κυκλάδες αναφέρεται από την Αμοργό, την Νάξο και την Άνδρο.
Βιότοπος: ρυάκια με αργή ροή, εποχιακά λιμνία γλουκού νερού σε υψόμετρα 0-2000 μ.
Ετήσιο ή πολυετές φυτό. Βλαστοί άκαμπτοι και φύλλα τριχοειδή βυθισμένα στο νερό.
Άνθη μοναχικά, με λευκά πέταλα και νέκταρ.
Άνθιση: μέσα Μαρτίου - Ιούνιος.

Ετυμολογία:
Ranunculus < rana βάτραχος (ο Πλίνιος γράφει ότι «ονομάζουμε ranunculus το βότανο που οι Έλληνες ονομάζουν βατράχιο») = βατράχιο, επειδή ορισμένα είδη αυτού του γένους ευδοκιμούν σε υδάτινο περιβάλλον.
trichophyllus < θριξ (τριχός) + φύλλον ==> από τα τριχοειδή φύλλα.

 

Παρασκευή 26 Μαρτίου 2021

Bubulcus ibis

 

φωτογραφία Μάιος 2019
Μανώλης Σιμιδαλάς

Ο γελαδάρης (Bubulcus ibis) είναι ένας ένας ερωδιός μεσαίου μεγέθους. Στην Ελλάδα το είδος πρωτοεμφανίστηκε τον 20ο αιώνα και μέχρι σήμερα αποτελεί έναν σχετικά σπάνιο και μη σταθερό επισκέπτη. Στην Αμοργό είναι περαστικός από ή προς βιότοπους στην Βόρεια Ελλάδα
Τρέφεται κυρίως με έντομα, που τα συλλαμβάνει κάνοντας βόλτες ανάμεσα σε ζώα (αγελάδες πρόβατα) που βόσκουν. Αρκετές φορές κάθεται πάνω σε αγελάδες αναζητώντας τροφή, εξ ού και το ελληνικό του όνομα γελαδάρης. Στην φωτογραφία από την Αμοργό το αυτοκίνητο αποτελεί υποκατάστατο της αγελάδας.
Επιστημονικό όνομα: Bubulcus ibis (Linnaeus, 1758).
Ελληνικό όνομα (ΕΟΕ): γελαδάρης.
Ετυμολογία:
Bubulcus (λατιν.) = βουκόλος, βοσκός.
ibis < ίβις, αρχαίο όνομα πουλιού <  αρχ. αιγυπτ. hb, hîb.

Πέμπτη 25 Μαρτίου 2021

Ferula communis subsp. glauca στο κάστρο της Αμοργού

Χώρα 25/03/2021
φωτογραφία Γιάννης Δεσποτίδης

Ο άρτηκας (Ferula communis) είναι τόσο κοινό φυτό στην Αμοργό ώστε φυτρώνει ακόμα και πάνω στο βράχο του κάστρου της Χώρας.


Pseudorlaya pumila


Η Pseudorlaya pumila [(L.) Grande 1925] είναι μεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στις ακτές του Αιγαίου.
Στην Αμοργό φύεται σε αμμουδιές της Αιγιάλης και την Καλοταρίτισσα.
Συνώνυμα: Caucalis pumila (L) & Daucus pumilus [(L.) Hoffmanns.
& Link].
Είναι τυπικό είδος των αμμωδών ακτών.
Ετήσιο ή διετές φυτό, διακλαδισμένο. Βασικά φύλλα 2 ή 3, πτεροειδή με σκληρές τρίχες.
Άνθη μικρά με λευκά, μωβ ή κοκκινωπά πέταλα.
Άνθιση: Μάρτιος - Ιούνιος.
Ετυμολογία:
Pseudorlaya < ψευδός + Orlaya (γένος αφιερωμένο στον Ρώσο βοτανικό Johann Orlay (1770-1827).
pumila < pumilus μικρός, νάνος ==> σε σύγκριση με συγγενές είδος του γένους Orlaya.
Caucalis < όνομα φυτού που αναφέρεται από τον Θεόφραστο και τον Ιπποκράτη.
Daucus < daucus (λατιν.) < δαύκος (Θεόφραστος και Διοσκουρίδης) το αρχαίο όνομα του καρότου.

Τετάρτη 24 Μαρτίου 2021

Eresus walckenaeri female

φωτογραφία 2020
Μανώλης Σιμιδαλάς

Η αράχνη Eresus walckenaeri ζει στη νότια Ιταλία, τα Νότια Βαλκάνια, την Τουρκία και στα νησιά του Αιγαίου. Το θηλυκό έχει μαύρο χρώμα και είναι μεγαλύτερο, έως 4 εκατοστά από  το αρσενικό που ξεχωρίζει από το κόκκινο χρώμα του.
Ετυμολογία:
Eresus < (ίσως από) Ερεσός.
walckenaeri < προς τιμήν του Γάλλου εντομολόγου και αραχνολόγου Charles Athanase Walckenaer (1771 – 1852).

Τρίτη 23 Μαρτίου 2021

Eryngium amorginum


Το Eryngium amorginum (Rech.f., 1934) είναι ενδημικό φυτό των Κυκλάδων και της Κρήτης, που περιγράφηκε από την Αμοργό.
Στην Αμοργό φύεται στην περιοχή της Αιγιάλης, στον Κρίκελο πάνω από την Λαγκάδα και στη νησίδα της Νικουριάς.
Η μέχρι σήμερα γνωστή εξάπλωσή του περιλαμβάνει την Αμοργό, την Αμοργοπούλα (Άνυδρο), τις νησίδες μεταξύ Φολεγάνδρου και Σικίνου, την Αστυπάλαια, δύο νησίδες δυτικά της Αστυπάλαιας και δύο θέσεις στην Ανατολική Κρήτη (Snogerup 1995).
Είναι ποώδες πολυετές, αγκαθωτό φυτό, με ισχυρή ρίζα, όρθιους βλαστούς ύψους 60-100 εκατοστών και λευκά άνθη.
Είναι είδος χασμοφυτικό με σαφή προτίμηση στους παράκτιους ασβεστολιθικούς βράχους, όπου φύεται σε σκιερές θέσεις με βόρειο προσανατολισμό.
Ανθίζει Ιούνιο - Αύγουστο, σε υψόμετρα 150-100 μέτρων.
Ετυμολογία
Eryngium < ηρύγγιον (Θεόφραστος)
amorginum < Αμοργός = αμοργινό

Δευτέρα 22 Μαρτίου 2021

Saturnia pyri

φωτογραφία 2019
Μανώλης Σιμιδαλάς

Η Κρονία της αχλαδιάς (Saturnia pyri) είναι η μεγαλύτερη νυχτοπεταλούδα της Ευρώπης, με άνοιγμα φτερών 15-20 εκατοστά. Ζει σε ζεστές θαμνώδεις πλαγιές και σε περιβόλια που δεν ψεκάζονται. Οι προνύμφες της συνήθως ζουν σε δέντρα της οικογένειας της αχλαδιάς (pyrus sp.). 
Πετάει από Μάρτιο μέχρι Ιούνιο.
Τοπικό όνομα (Θολάρια): λαμπρή ==> επειδή κάνει αισθητή την παρουσία της και λόγω μεγέθους στην περίοδο της Λαμπρής (Πάσχα).
Ετυμολογία:
Saturnia < Saturnus θεός και πρώτος μυθικός βασιλιάς της Ιταλίας (αντιστοιχεί στον δικό μας Κρόνο) = Κρονία.
pyripyrus (λατιν.) αχλαδιά.

 

Κυριακή 21 Μαρτίου 2021

Ophioglossum lusitanicum

Το Οφιόγλωσσο το λουζιτανικό (Ophioglossum lusitanicum L. 1753) είναι μεσογειακό και ατλαντικό φυτό με εξάπλωση που φτάνει μέχρι την Βρετανίας. Συναντάται αραιά σε μεγάλο μέρος της Ελλάδας, πλην Θεσσαλίας Πίνδου και Δυτικής Μακεδονίας.
Στην Αμοργό αναφέρεται από την Κολοφάνα και στις άλλες Κυκλάδες από την Σαντορίνη, την Κύθνο και Πολύαιγο.
Ανήκει στα πτεριδόφυτα, όπως και οι φτέρες.
Φύεται σε πετρώδεις θαμνότοπους, ξέφωτα δασών, λιβάδια σε υψόμετρα μέχρι 800 μέτρα
Ετυμολογία
Ophioglossum < όφις + γλώσσα ==> από την μορφή της ταξιανθίας.
lusitanicum < Lusitania, παλαιά ονομασία της Πορτογαλίας.


Σάββατο 20 Μαρτίου 2021

Erinaceus roumanicus


φωτογραφία: Απόστολος Χριστόπουλος
(Αμοργός, Ιούνιος 2019)

Στην εργασία τους για την πανίδα της Αμοργού οι Cheke & Ashcroft  αναφέρουν ότι η κατάσταση του σκαντζόχοιρου στην Αμοργό είναι αινιγματική. Δεν είδαν το ζώο και οι πληροφορίες τους προέρχονται από κατοίκους του νησιού. Οι περισσότεροι που ρώτησαν αρνήθηκαν την παρουσία του σκαντζόχοιρου στην Αμοργό. Ένας τούς είπε ότι είχε δει όταν ήταν παιδί (1983) ένα άτομο στα Κατάπολα και ότι είχε ακούσει για ένα νεαρό ζώο το 2011 στα Θολάρια. Σε προσωπική επικοινωνία που είχαν με τον Marco Masseti (μελετητή της πανίδας στον πρωτοκυκλαδικό οικισμό της Μαρκιανής) τους ανέφερε ότι είχε δει έναν σκοτωμένο σκαντζόχοιρο το 1998 μεταξύ Χώρας και Καταπόλων.
Τώρα, με σιγουριά μπορούμε να πούμε ότι ο σκαντζόχοιρος υπάρχει στην Αμοργό, όπως απέδειξε ο βιολόγος Απόστολος Χριστόπουλος που τον φωτογράφισε στην περιοχή της Αιγιάλης.
Πιθανώς η παρουσία του στο νησί να είναι αποτέλεσμα παλαιότερης εισαγωγής. Πόσο παλαιότερης; Άγνωστο...
Ετυμολογία:
Erinaceus (λατιν.) = σκαντζόχοιρος
σκαντζόχοιρος < κανθόχοιρος (μεσν) [ ==> με τσιτακισμό νθ > τθ > τσ] - αρχ. ακανθόχοιρος.

Παρασκευή 19 Μαρτίου 2021

Bituminaria bituminosa

Κατάπολα 09/04/2007

H Bituminaria bituminosa [(L.) C. H. Stirt.] είναι μεσογειακό φυτό με ευραία εξάπλωση στην Ελλάδα, την Αμοργό και όλες τις Κυκλάδες.
Βιότοπος: ελαιώνες,  άκρες χωραφιών και δρόμων σε υψόμετρα 0-900 μ.
Βλαστός λεπτός, όρθιος. Φύλλα με τρία φυλλάρια, λογχοειδή, μακρόμισχα.
Άνθη κυανοΐώδη με τριχωτούς κάλυκες.
Αναδίδει χαρακτηριστική οσμή πίσσας, ιδιαίτερα αν τριφτούν τα φύλλα.
Ανθίζει από τα μέσα Μαρτίου.
Ετυμολογία:
Bituminaria < bitumen άσφαλτος ==> για την χαρακτηριστική οσμή που προέρχεται από το φυτό όταν τρίψουμε τα φύλλα του.
bituminosa < bitumen άσφαλτος = ασφαλτώδης.

 

Πέμπτη 18 Μαρτίου 2021

Polygala venulosa


Ρίχτι 14/03/2021
φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Το Polygala venulosa (Sm. 183) είναι φυτό του Αιγαίου, της Δ και ΝΔ Μικράς Ασίας και της Κύπρου. Περιγράφηκε από φυτά που συνέλεξε στην Κύπρο ο 'Αγγλος βοτανικός Σίμπορπ (John Sibthorp, 1758 – 1796), δημιουργός της Flora Graeca. Υδατογραφία του φυτού από τον περίφημο Αυστριακό ζωγράφο Μπάγιερ ((Bauer Ferdinand, 1760-1826) περιλαμβάνεται στην μνημειώδη έκδοση της  Flora Graeca.

Έχει ευρεία εξάπλωση στο Αιγαίο. Είναι συχνό στην Αμοργό. Στα γειτονικά νησιά αναφέρεται από Δονούσα, Κουφονήσι, Νάξο, Αστυπάλαια, Ανάφη. Στις άλλες Κυκλάδες έχει παρουσία σε Μήλο, Σίφνο και Πάρο.

Το Polygala venulosa είναι μικρό πολυετές φυτό, ξυλώδες στη βάση, με ανερχόμενα στελέχη ύψους 5–25 εκ.
Βιότοπος: βραχώδεις πλαγιές με φρύγανα και περιστασιακά σε
ελαιώνες και άκρες αγρών, σε υψόμετρα 0-800 (-1200) μ. 
Άνθη σε απαλό ροζ ή λιλά χρώμα.
Άνθιση: μέσα Μαρτίου - Ιούνιος.
Ετυμολογία:
Polygala < πολύ + γάλα ==> επειδή υποτίθεται ότι ως ζωοτροφή ευνοεί την παραγωγή γάλακτος.
venulosa < venula μικρή φλέβα ==> επειδή χαρακτηρίζεται από μικρές φλέβες.


από την Flora Graeca

Τετάρτη 17 Μαρτίου 2021

Glebionis segetum (Chrysanthemum segetum)

Σταυρός Χώρας 18/04/2005

Η Glebionis segetum [(L.) Fourr. 1869] είναι μεσογειακό φυτό με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα, την Αμοργό και όλες τις Κυκλάδες..
Συνώνυμο: Chrysanthemum segetum L. 1753.
Αμοργιανό όνομα: μαντελίδα.
Παρόμοιο με το Glebionis coronarium αλλά με περιφερειακά ανθίδια πάντα κίτρινα και φύλλα, τα κατώτερα με μεγάλους λοβούς, τα ανώτερα λογχοειδή, οδοντωτά.
Βιότοπος: χωράφια, παλιά χωράφια δημητριακών.
Ανθίζει από τον Μάρτιο.
Ετυμολογία:
Glebionis < gleba βώλος, βώλαξ (της γης), έδαφος ==> συσχετίζεται με τα καλλιεργημένα φυτά ή τα χωράφια καιτις άκρες δρόμων όπου φύεται.
segetum < seges -etis καλλιέργεια, καλλιεργημένο χωράφι ==> αναφορά στον βιότοπό του, που είναι συνήθως χωράφια με δημητριακά.


Δευτέρα 15 Μαρτίου 2021

Ornithogalum creticum

Χάλαρα 03/05/2020
φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Νέο φυτό και μάλιστα ενδημικό προστέθηκε στην χλωρίδα της Αμοργού. Είναι το Ορνιθόγαλο το κρητικό. Το βρήκε και το φωτογράφισε στην νότια ακτογραμμή ο Μανώλης Σιμιδαλάς.
Στις φωτογραφίες φαίνεται η θέση και ο βιότοπός του.
Το Ορνιθόγαλο το κρητικό (Ornithogalum creticum, Zahar. 1977) είναι ενδημικό Κρήτης, Καρπάθου και Κυκλάδων.
Στις Κυκλάδες αναφέρεται από τις αμοργιανές νησίδες Μάκαρες της Δονούσας, το Λιάδι και την Αμοργοπούλα (Άνυδρος).
Βιότοπος: ασβεστολιθικές πλαγιές με φρύγανα, σχισμές βράχων, πετρώδεις θέσεις σε υψόμετρα 0 - 800 (1500) μ.
Φύλλα 5-8, που συχνά έχουν μαραθεί κατά την ανθοφορία.
Άνθη ελαφρώς αρωματικά. Περιάνθιο ανοιχτά πρασινωπό προς το εσωτερικό
Ανθίζει Απρίλιο-Ιούνιο.
Ετυμολογία:
Ornithogalum < Όρνις (πτηνό,  όρνιθα, κόττα) + γάλα. Αναφέρεται στην φράση «και του πουλιού το γάλα», λόγω του λευκού χρώματος του άνθους.
creticum < Creta Κρήτη.
 

Σάββατο 13 Μαρτίου 2021

Erodium gruinum

Ασφοντηλίτης 13/03/2021
φωτογραφία Μανώλης Σιμιδαλάς

Ο Ερωδιός ο γερανοειδής [Erodium gruinum (L.) L'Her 1789] είναι φυτό της Ανατολικής Μεσογείου. Στην Ελλάδα εξαπλώνεται στην νότια και νησιωτική χώρα.
Φυτό μονοετές, τριχωτό με φύλλα τρίλοβα, οδοντωτά.
Φύεται σε πετρώδεις τοποθεσίες και ξηρά λιβάδια, σε υωόμετρα 0-600 μέτρα και στην Κρήτη έως τα 1400 μ.
Άνθη σε πολύ μακρείς ποδίσκους με πέταλα ιώδη που ωστόσο πέφτουν μερικές ώρες μετά την άνθηση.
Ανθίζει Μάρτιο - Μάιο.
Ετυμολογία:
Erodium < ερωδιός (το πτηνό) ==> επειδή ο καρπός θυμίζει ράμφος του πτηνού = Ερωδιός
gruinum < grus γερανός (το πτηνό) - επειδή ο καρπός θυμίζει ράμφος του πτηνού = γερανοειδής.