Οι φίλοι του μπλοκ

Τετάρτη 27 Απριλίου 2011

Scorzonera araneosa (Scorzonera eximia)

Χοζοβιώτισσα 27/04/2005

Η Σκορτζονέρα η αραχνώδης (Scorzonera araneosa Sm. 1813) είναι ενδημικό φυτό των Κυκλάδων.

Συνώνυμο: Scorzonera eximia Rech.f. 1934 (Σκορτζονέρα η εξαίρετη) από φυτά που συλλέχτηκαν στην Αμοργό. Υποστηρίζεται ότι η S.eximia διαφέρει στα φύλλα.

Χασμόφυτο, που φύεται σε σχισμές βράχων και κρημνών.
Η ονομασία της οφείλεται στους πυκνά (σαν ιστό αράχνης) τριχωτούς βλαστούς της.
Πολυετής πόα, με χοντρή κονδυλώδη ρίζα, που εισέρχεται βαθιά στον βράχο.
Φύλλα πολλά, μακρόστενα, τριχωτά.
Κεφάλια μεγάλα, με κίτρινα ανθίδια.
Ανθίζει από τον Απρίλιο

Ετυμολογία:
Scorzonera > Το νεολατινικό Scorzonera θα μπορούσαμε να το αποδώσουμε ως «φιδόχορτο». Το εισήγαγε ο Πιτόν ντε Τουρνεφόρ (για το φυτό Scorzonera hispanica), από την καταλανική λέξη escurçonera, που αναφέρεται σε ένα φυτό η κονδυλώδης ρίζα του οποίου εθεωρείτο αντίδοτο για τα δαγκώματα των φιδιών.
araneosa > aráneum αράχνη = αραχνώδης, αραχνοειδής.


Δευτέρα 25 Απριλίου 2011

Salvia fruticosa


Χώρα 25/04/2005

Η Salvia fruticosa, Mill. 1768, είναι φυτό της Ανατολικής Μεσογείου, με ευρεία εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.
Κοινή ονομασία: φασκομηλιά, αλισφακιά
Πολυετές φρύγανο με βλαστούς πολλούς, όρθιους, καλυμμένους με πυκνό λευκό χνούδι, στην κορυφή κολλώδεις.
Φύλλα, πράσινα από πάνω, λευκωπά στην κάτω πλευρά με δυο μικρά λοβοειδή φυλλάρια στη βάση, χαρακτηριστικό που έδωσε και το συνώνυμο (Salvia triloba = με τρεις λοβούς).
Πολύ αρωματικό φυτό που συχνά χρησιμοποιείται σαν αφέψημα.
Βιότοπος: πετρώδεις τοποθεσίες, φρύγανα, λιβάδια, σε υψόμετρα 0-600 (1150) μ..
Άνθη ανοιχτορόδινα με κάλυκες οδοντωτούς, οξύληκτους κοκκινωπούς με ανάπτυξη που σταματά μετά την άνθηση.
Ανθίζει από τα τέλη Μαρτίου μέχρι τον Ιούνιο.

Ετυμολογία:
Salvia > sálvo θεραπεύω, διασώζω - όνομα που χρησιμοποιεί ο Πλίνιος γαι το φασκομηλο Salvia officinalis για τις θεραπευτικές του ιδιότητες.
fruticosus, a, um > frutex (λατιν.) θάμνος = θαμνώδης, πολύβλαστη. 


Κυριακή 24 Απριλίου 2011

Gagea graeca

Χώρα 25/04/2005

Η Gagea graeca (L.) Irmisch 1863 είναι φυτό των Βαλκανίων και της Ανατολίας, με μεγάλη εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα, εκτός της βόρειας χώρας.
Βιότοπος: βραχώδεις πλαγιές, διάκενα δασών, αραιά δάση σε υψόμετρα 0-700 (-1100) μ.
Πολυετές γεώφυτο με βολβό μοναχικό, συχνά μπλεγμένο με ρίζες και εδαφικά σωματίδια και σκούρο μοβ-κόκκινο χιτώνα.
Βλαστοί λεπτοί, εύκαμπτοι, ύψους 5-15 εκ.
Φύλλα βελονοειδή, τα περισσότερα παράρριζα.
Άνθη 1-5, εξαμερή, κωδωνοειδή, λευκά με σκούρες νευρώσεις.
Άνθιση τέλη Μαρτίου - αρχές Ιουνίου.

Ετυμολογία:
Gagea > προς τιμήν του άγγλου φυσιοδίφη Thomas Gage (1781 - 1820).
graeca > Graecia (το όνομα της Ελλάδας στα λατινικά).

Σάββατο 23 Απριλίου 2011

Anchusa azurea

Βρούτση 23/04/2005

Η Άγχουσα η γαλάζια (Anchusa azurea,  Mill. 1768) είναι μεσογειακό φυτό με εξάπλωση σ' όλη την Ελλάδα.
Συνώνυμα: Anchusa italica Retz. 1779 - Buglossum italicum (Retz.) Tausch 1824
Εκτός από την Αμοργό, στα άλλα νησιά μας αναφέρεται από την Ηρακλειά, την Δονούσα, τα δύο Κουφονήσια και τις Μάκαρες (Άγιος Νικόλαος).
Η ψηλότερη από τις άγχουσες είναι ένα όμορφο φυτό με βλαστό πυκνά διακλαδισμένο, τριχωτό. Φύεται κυρίως σε καλλιεργημένους και παλιούς αγρούς. Ανθίζει την άνοιξη. 
Η κοινή ελληνική του ονομασία είναι «βοϊδόγλωσσα» (από το σχήμα των φύλλων του) κι αποτελεί συνέχεια του αρχαίου ελληνικού «βούγλωσσον», που αναφέρουν ο Θεόφραστος και ο Διοσκουρίδης. Μάλιστα, ως Buglossum italicum το περιέγραψε ο Tausch το 1824. Τελικά, το επίσημο όνομά του είναι Anchusa azurea, επειδή περιγράφτηκε πρώτο με αυτό το όνομα.
Από την κόκκινη ρίζα της Γαλάζιας Άγχουσας παραγόταν στην αρχαιότητα κόκκινη βαφή, που την χρησιμοποιούσαν ως καλλυντικό και ως τέτοιο το γνώριζαν ο Γαληνός και ο Πλίνιος. Ο Διοσκουρίδης αναφέρεται στις φαρμακευτικές του ιδιότητες.


Ετυμολογία:
Anchusa > άγχουσα (φυτό που αναφέρουν οι αρχαίοι Έλληνες συγγραφείς με φαρμακευτικές και καλλωπιστικές ιδιότητες).
azurea > lāzwardī (αραβικά > läžwärd (περσικά) > lazur & lazulum (μεσαιωνικά λατινικά), δηλαδή γαλάζια πέτρα = γαλάζιο χρώμα.



Κατάπολα 31/03/2007

Παρασκευή 22 Απριλίου 2011

Spartium junceum

Χώρα 22/04/2005

Το Spartium junceum (L. 1753) είναι μεσογειακό φυτό με εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.
Βιότοπος: θαμνώνες, βραχώδεις τοποθεσίες σε υψόμετρα 0-800 (-1300) μ.
Θάμνος πολύκλαδος, ύψους 1-3 μ. Κλαδιά πράσινα, σχοινοειδή.
Φύλλα απλά, άμισχα, 15-25 χιλ, εύπτωτα.
Ταξιανθία βότρυς. Στεφάνη κίτρινη 25 χιλ.
Καρπός χέδρωπας συμπιεσμένος, τριχωτός στην αρχή.
Ανθίζει Απρίλιο - Ιούλιο.
Ετυμολογία:
Spartium < σπάρτον.
junceum < Juncus λατινική ονομασία για το καλάμι, το βούρλο ==> αναφορά στην μορφή των βλαστών = βουρλόμορφο.


Πέμπτη 21 Απριλίου 2011

Gladiolus italicus

Φοινικιές 22/04/2005

Ο Gladiolus italicus Miller 1768, είναι ευρασιατικό φυτό, με πλατιά εξάπλωση στην Ελλάδα.Ονομασία στην Αμοργό: τσαλαπετεινός. 
Βιότοπος: καλλιεργημένα και ακαλλιέργητα χωράφια, ελαιώνες, λιβάδια, σε υψόμετρα 0-700 (-1200) μ.
Πολυετές γεώφυτο. Ο ισχυρός βλαστός του που φύεται από βολβό φτάνει τα 80 εκ.
Έχει 3-5 φύλλα, λίγο κοντύτερα από τον βλαστό, με πλάτος μέχρι 2 εκ. Δεν είναι τυχαίο ότι η λατινική και η κοινή ελληνική ονομασία συμπίπτουν από το σχήμα των φύλλων.
Άνθη ρόδινα, μέχρι 10, σε σταχυόμορφη ταξιανθία.
Ανθίζει Μάρτιο - αρχές Ιουνίου.

Ετυμολογία:
Gladiolus > gladius μάχαιρα > gladiolus ξιφίδιο ==> το όνομα χρησιμοποιείται για το φυτό από τον Πλίνιο για το σχήμα των φύλλων.
italicus, a, um > Italia Ιταλία = ιταλικός. 


Πέμπτη 14 Απριλίου 2011

Muscari comosum

Χώρα 18/04/2005

Το Muscari comosum [(L.) Mill. 1768] έχει μεγάλη εξάπλωση στην Ευρώπη και στην Ελλάδα. 
Αμοργιανό όνομα: βορβός.
Βιότοπος: παραδοσιακά καλλιεργούμενα και ακαλλιέργητα χωράφια, όρια αγρών, λιβάδια σε υψόμετρα 0-1800 μ.. Συχνά σε μεγάλους πληθυσμούς. 
Είναι γεώφυτο, έχει δηλαδή ρίζωμα με αποθηκευτικούς βολβούς. Φύλλα μέχρι 3 εκ. πλάτος και 40 εκ. μήκος, κοίλα. 
Ανθοταξία βότρυς, στο κάτω μέρος αραιός με καστανά άνθη και στην κορυφή πιο πυκνός με άνθη κυανοϊώδη. Τα ανώτερα άνθη είναι άγονα. 
Ανθίζει την άνοιξη.
Ετυμολογία:
Muscari < μόσχος (σχετίζεται με το περσικό mushka = γεννητικός αδένας), ελαιώδες, έντονα αρωματικό υγρό που βγαίνει από τον γεννετικό αδένα του ασιατικού ελαφιού «μόσχος ο μοσχοφόρος» (πρβ: μοσκοβολώ, μοσχοκάρυδο, μοσχοσάπουνο, μοσχοστάφυλο). Ίσως επειδή φυτά του γένους Muscari είναι πολύ αρωματικά.
comosum < coma (λατιν.) < κόμη (οι τρίχες της κεφαλής ==-> κομήτης, αυτός που έχει μακριά κόμη) = εύκομο.

Είναι το φυτό που δίνει τους αφροδισιακούς βολβούς, οι οποίοι μοιάζουν με κρεμμυδάκια. Οι βολβοί του έχουν πικρή γεύση και τρώγονται από την αρχαιότητα, γιατί θεωρούνται ότι έχουν ισχυρές αφροδισιακές και θεραπευτικές ιδιότητες. Ο Ιππποκράτης και ο Διοσκουρίδης χρησιμοποιούσαν τους βολβούς για πολλές ασθένειες. Την ίδια άποψη έχουν και οι σύγχρονοι Έλληνες που τρώνε τους βολβούς με τον αρχαίο τρόπο, δηλαδή ψημένους και αρτυμένους με ξύδι, όπως συνιστά ο Διοσκουρίδης.
Οι βολβοί συλλέγονται πριν την περίοδο του Πάσχα. Διατηρούνται στο ξύδι και αποθηκεύονται σε βάζα. Οι βολβοί του M. comosum αποτελούν, ειδικά στην Κρήτη, εξαιρετικό μεζέ με το όνομα σκορδουλάκοι.

Αρχαίες συμβουλές:
«Άριστοι βολβοί είναι οι βασιλικοί που έχουν κόκκινο χρώμα. Δεύτερης ποιότητας είναι οι λευκοί από τη Λιβύη. Χειρότεροι από όλους είναι οι αιγυπτιακοί». Αθήναιος
«Οι βολβοί ταιριάζουν με το τυρί, το μέλι, το κρεμμύδι και το ξύδι. Αν τους φας χωρίς αυτά, τότε είναι άθλιοι και πικροί». Φιλήμων

Σάββατο 9 Απριλίου 2011

Helichrysum stoechas subsp. barrelieri

Κατάπολα 09/04/2007

Το Helichrysum stoechas subsp. barrelieri [Ten.) Nyman 1879] είναι μεσογειακό φυτό με εξάπλωση κεντρική, νότια και νησιωτική Ελλάδα.
Φυτό πολυετές με πολλούς βλαστούς και φύλλα γραμμοειδή. Όλο το φυτό είναι καλυμμένο με πυκνό, λευκό χνούδι. Κεφάλια κωνοειδή χρυσοκίτρινα, περιβαλλόμενα από ομοιόχρωμα, μεμβρανώδη βράκτια σε πυκνές ταξιανθίες. Φυτό πολύ αρωματικό, ιδιαίτερα όταν σπάσει ο βλαστός ή τα φύλλα.
Βιότοπος: φρύγανα και πετρώδεις τοποθεσίες.
Ανθίζει από τον Απρίλιο.

Ετυμολογία:
Helichrysum > > ήλιος + χρυσός. Αναφορά στο χρυσοκίτρινο χρώμα των ανθέων σε πολλά είδη του γένους.
stoechas > στοιχώδες (ευθυγραμμισμένα σε μια σειρά) = στοιχάς
barrelieri > αφιερωμένο στον Jacques Barrelier (Jacopus Barrelierus 1606-1673) Δομονικανό μοναχό από το Παρίσι που δημιούργησε βοτανικό κήπο σε μοναστήρι της Ρώμης. 


Παρασκευή 8 Απριλίου 2011

Reseda lutea

Χώρα 08/04/2007

Η Reseda lutea L. 1753, είναι παλαιογεωγραφικό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: φρύγανα, ελαιώνες, ξηρά λιβάδια, βραχώδεις θέσεις, σε υψόμετρα 0-1100 (-1700) μ.
Φυτό με βλαστό όρθιο.
Φύλλα κυματιστά, πολυσχιδή, με στενούς λοβούς.
Τα μικρά, ωχροκίτρινα άνθη είναι σε πυκνό στάχυ και έχουν 6 πέταλα κροσσωτά και ισάριθμα σέπαλα.
Ανθίζει Μάρτιο - Ιούλιο.

Ετυμολογία:
Reseda > resédo ηρεμώ - όνομα φαρμακευτικού φυτού που αποδίδεται στο Πλίνιο.
lutea = κίτρινη. 


Τετάρτη 6 Απριλίου 2011

Glaucium flavum

Κατάπολα 06/04/2007

Το Glaucium flavum L. 1753, είναι ευρωμεσογειακό φυτό, με ευρεία εξάπλωση στην Ελλάδα.
Βιότοπος: αμμώδεις και χαλικώδεις παραλίες και περιστασιακά σε δρόμους, μπάζα και ελαιώνες στο εσωτερικό της χώρας, σε υψόμετρα έως 500 μ.
Μικρός διετής θάμνος με σαρκώδη, γλαυκόχρωμα, παλαμόλοβα φύλλα, τα κατώτερα με κοντό μίσχο, τα ανώτερα επιφυή.
Έχει εντυπωσιακά χρυσοκίτρινα άνθη με 4 αλληλοκαλυπτόμενα πέταλα.
Ο καρπός είναι λεπτή, κυλινδρική κάψα με μήκος έως 20 εκ.
Ανθίζει Απρίλιο - Ιούνιο.

Ετυμολογία:
Glaucium > γλαύκιον, φυτό που αναφέρει ο Διοσκουρίδης ==> από τα γλαυκά φύλλα του = Γλαύκιο.
flavus, a, um > κίτρινο, ξανθό.


Κυριακή 3 Απριλίου 2011

Cistus salviifolius

Χώρα 03/04/2007

Το Cistus salviifolius (L. 1753) είναι μεσογειακό φυτό με εξάπλωση σε όλη την Ελλάδα.
Είναι θάμνος τριχωτός, με φύλλα μη κολλώδη, αντίθετα από τους άλλους κίστους και παρόμοια μ΄ αυτά της φασκομηλιάς.
Φύεται σε φρύγανα και θαμνώνες.
Άνθη λευκά σε μακρείς ποδίσκους, με διάμετρο 5 εκ. και πολλές φορές τόσα πολλά που σχεδόν σκεπάζουν το φυτό.
Ανθίζει από τον Μάρτιο.
Ετυμολογία:
Cistus < κίστη = κιβώτιο ή μεγάλο καλάθι ποικίλων χρήσεων (Όμηρος) και είδος κιβωτίου στο οποίο τοποθετούσαν τα αναγκαία για γραφή (Αριστοφάνης) - αναφέρεται στο σχήμα του καρπού, ο οποίος ανοίγοντας ξαφνικά, αποβάλλει τα σπέρματα = Κίστος
salvifolius < salvia φασκόμηλο + folium φύλλο = με φύλλα σαν του φασκόμηλου.

Σάββατο 2 Απριλίου 2011

Απριλιάτικο δειλινό

Άγιος Παύλος 02/04/2007 Αιγιάλη

Ο Απρίλιος χαρίζει στην Αμοργό ζεστό καιρό, πολλές μέρες με άπνοια και όμορφα δειλινά.